ارتقای همکاری چین و آذربایجان به سطح مشارکت استراتژیک؛ محور جدید کریدور اوراسیا در قفقاز
با رشد ۲۸ درصدی تجارت دوجانبه در ۹ ماهه ۲۰۲۵، همکاری چین و آذربایجان از مرز همکاری اقتصادی فراتر رفته و به سطح مشارکت استراتژیک ارتقا یافته است. تمرکز بر پروژه‌های کلان در حوزه انرژی سبز، دیجیتالی‌سازی، صنایع پیشرفته و توسعه کریدور ترانس خزر، آذربایجان را به چهارمین شریک تجاری چین در منطقه و قطب اتصال اوراسیا تبدیل کرده است.
اندیشکده زاویه: همکاری بین آذربایجان و جمهوری خلق چین بر تقویت روابط تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری متمرکز است. دیدارها و مذاکرات متعدد بین الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، و شی جین‌پینگ، همتای چینی او، نقش کلیدی در ارتقای روابط دوجانبه به یک مشارکت استراتژیک داشته است.
این هم افزایی در چارچوب طرح کمربند و جاده چین، که به افزایش ترافیک ترانزیت در امتداد مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر (TITR) و آزادسازی و ساده سازی تجارت متقابل کمک کرده است، بیشترین نمود را داشته است.
سال‌هاست که آذربایجان بزرگترین شریک تجاری چین در قفقاز جنوبی باقی مانده و نزدیک به نیمی از کل گردش مالی تجاری این منطقه با چین را به خود اختصاص داده است. تنها در سال گذشته، تجارت بین دو کشور 21 درصد افزایش یافته و به 3.7 میلیارد دلار رسیده است.
شاهین مصطفی‌اف در مصاحبه‌ای با روزنامه پیپلز دیلی آنلاین گفت: «چین چهارمین شریک تجاری بزرگ آذربایجان و بزرگترین منبع واردات این کشور است. در ژانویه تا سپتامبر ۲۰۲۵، گردش مالی تجاری بین دو کشور به ۳.۴ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۲۸ درصد افزایش یافته است. این موضوع کاملاً تأیید می‌کند که همکاری اقتصادی و تجاری بین طرفین به طور مداوم در حال تعمیق است و پتانسیل بالایی دارد.»
در سال‌های اخیر، آذربایجان تعاملات تجاری و اقتصادی خود با چین را افزایش داده، ماموریت‌های تجاری را افزایش داده، در نمایشگاه‌های بزرگ چین شرکت کرده و از طریق پلتفرم «سرمایه‌گذاری در آذربایجان» ارتباطات خود را گسترش داده است. علاوه بر این، این کشور از طریق تجارت و خانه‌های شراب، با موفقیت محصولات داخلی خود را در بازار گسترده چین تبلیغ کرده است. این تلاش‌ها نه تنها باعث رشد کلی تجارت می‌شود، بلکه به افزایش صادرات آذربایجان نیز کمک می‌کند.
بر اساس آخرین داده‌های کمیته گمرک دولتی جمهوری آذربایجان، در سه فصل اول سال جاری، صادرات کالاهای آذربایجانی به چین ۵.۲ برابر افزایش یافته و از ۷۰.۶ میلیون دلار فراتر رفته است. با وجود شکاف قابل توجه بین صادرات و واردات – که برای همه کشورهای قفقاز جنوبی معمول است – آذربایجان تقریباً هیچ منبع انرژی به چین صادر نمی‌کند. صادرات در درجه اول محصولات صنایع شیمیایی و فرآوری، از جمله محصولات تولید شده در خوشه‌های صنعتی، و همچنین اقلام غذایی و سایر کالاهای غیرنفتی است.
در کنار ابتکارات رو به رشد تجاری و حمل و نقل، باکو و پکن به طور فزاینده‌ای بر همکاری‌های سرمایه‌گذاری و ایجاد سرمایه‌گذاری‌های مشترک تمرکز کرده‌اند. شرکت‌های چینی به طور فعال در پروژه‌های صنعتی و انرژی در آذربایجان مشارکت دارند. حدود ۳۷۰ شرکت با سرمایه چینی در این کشور ثبت شده‌اند که سرمایه‌گذاری چین در آذربایجان به ۹۵۰ میلیون دلار می‌رسد. به گفته منابع چینی، سرمایه‌گذاری‌های آذربایجان در چین تقریباً ۳۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود. با احتساب وجوه صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان (SOFAZ)، حجم کل سرمایه‌گذاری‌ها به ۲.۱ میلیارد دلار می‌رسد.
مصطفی‌اف گفت: «طرفین در زمینه‌هایی مانند انرژی سبز، شبکه‌های هوشمند انرژی، اتوبوس‌های برقی و پارک‌های صنعتی به نتایج قابل توجهی دست یافته‌اند […] در حال حاضر، تعدادی تفاهم‌نامه در زمینه سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال، لجستیک هوشمند، اینترنت اشیا، دیجیتالی شدن صنعتی، نوآوری‌های تکنولوژیکی و تبادل پرسنل امضا شده است.»
او خاطرنشان کرد که آذربایجان تحول دیجیتال را به عنوان یک اولویت کلیدی برای مدیریت دولتی، توسعه کسب و کار و نوسازی خدمات عمومی می‌بیند. مصطفی‌اف تأکید کرد: «ما قصد داریم از تجربیات پیشرفته چین در اقتصاد دیجیتال، ساخت شهرهای هوشمند و توسعه سبز و کم کربن بیاموزیم و همکاری استراتژیک بین دو کشور را بیش از پیش تعمیق بخشیم.»
شرکت‌های چینی علاقه زیادی به پروژه‌های انرژی سبز آذربایجان نشان می‌دهند. در مجموع، طرح‌های انرژی تجدیدپذیر با ظرفیت کلی حدود ۲ گیگاوات برنامه‌ریزی شده‌اند. پیمانکاران چینی در حال حاضر در ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۱۶۰ مگاواتی در فضولی و در ساخت بزرگترین مزرعه بادی کشور، پروژه ۲۴۰ مگاواتی خیزی – آبشرون، مشارکت دارند. به زودی، ساخت نیروگاه خورشیدی ۱۰۰ مگاواتی قبوستان، اولین پروژه انرژی تجدیدپذیر در آذربایجان که از طریق مزایده سرمایه‌گذاری مستقیم چین توسعه یافته است، آغاز خواهد شد.
همچنین مذاکراتی با شرکت Sichuan Sunsync Photovoltaic Technology در حال انجام است که قصد دارد یک مرکز تولید پنل خورشیدی در منطقه آزاد اقتصادی آلات (ADEZ) تأسیس کند و بخشی از تولید آن برای صادرات در نظر گرفته شده است. همکاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر همچنین اساس همکاری بین شرکت مهندسی انرژی چین (انرژی چین) و شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR) را تشکیل می‌دهد. پروژه‌های آینده مورد بحث شامل مزارع بادی فراساحلی، پنل‌های خورشیدی شناور و ابتکاراتی برای تصفیه، بازیافت و استفاده مجدد از فاضلاب و همچنین بهبود مدیریت منابع آب است.
علاوه بر این، شرکت‌های چینی به عنوان پیمانکاران کلیدی و تأمین‌کنندگان تجهیزات در بخش برق حرارتی متعارف آذربایجان فعالیت می‌کنند. در ژوئن ۲۰۲۵، نیروگاه حرارتی «۸ نوامبر» در مینگه‌چویر با ظرفیت ۱۸۸۰ مگاوات به بهره‌برداری رسید.
به عنوان بخشی از برنامه‌های بهبود بهره‌وری انرژی در بخش حمل و نقل، آذربایجان قراردادی را با شرکت BYD برای خرید اتوبوس‌های برقی و بومی‌سازی مونتاژ آنها در سومقاییت امضا کرد. یکی دیگر از زمینه‌های مهم همکاری، جذب فناوری و سرمایه‌گذاری چینی در بخش‌های غیرنفتی آذربایجان، از جمله صنایع پیشرفته، نوآوری، دیجیتال‌سازی صنعتی، کشاورزی و هوش مصنوعی است.
همکاری صنعتی همچنان یک محور اصلی است. در ماه ژوئیه، یکی از شرکت‌های تابعه AzerGold CJSC – Dashkasan Filizsaflashdirma (OJSC) – قراردادی را در پکن با Sinosteel Equipment & Engineering Co., Ltd امضا کرد. طبق این قرارداد، شرکت چینی یک مطالعه امکان‌سنجی برای ارزیابی مجدد منابع معدنی، توسعه یک طرح استخراج معدن جدید در Dashkasan و ساخت یک کارخانه فرآوری سنگ آهن در این محل انجام خواهد داد.
و این تازه آغاز کار است. سفر اخیر هیئت‌هایی از سینوشور و شرکت جاده و پل چین (CRBC) به باکو، بر دامنه رو به رشد همکاری‌ها تأکید می‌کند. در جریان مذاکرات با انار کریموف، معاون وزیر دارایی آذربایجان، تمرکز بر گسترش همکاری‌های اقتصادی و مالی، از جمله مشارکت شرکت‌های چینی در پروژه‌های زیرساختی تحت عنوان «برنامه دولتی بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل در باکو و سرزمین‌های مجاور برای سال‌های 2025-2030» بود.
زمینه‌های کلیدی مورد بررسی با شرکای چینی شامل همکاری‌های فنی، ساختمانی و مهندسی بود. یکی از نتایج اصلی این سفر، دیدار روشن نجف، رئیس شرکت سوکار، و ژانگ شینمینگ، رئیس شرکت مهندسی سینوپک بود که در آن، طرفین در مورد موضوعات مورد علاقه مشترک در زمینه فرآوری نفت و گاز، پتروشیمی، دیجیتالی شدن، انتقال انرژی و فناوری‌های پیشرفته فرآوری گفتگو کردند. این دیدار با امضای یک توافقنامه چارچوب همکاری به پایان رسید.
منبع: caliber
