تأملی در نفوذ فزاینده چین در آبخازیا

نهادهای چینی در بسیاری از پروژه‌های زیرساختی مهم در گرجستان مشارکت دارند. در حالی که پکن برای روابط گسترده‌تر با تفلیس تلاش می‌کند، نفوذ چین در آبخازیا نیز در حال افزایش است.

اندیشکده زاویه: نمایندگان اتاق بازرگانی جمهوری خودخوانده آبخازیا در اواخر سپتامبر یادداشت تفاهمی را با یک هیئت تجاری از استان گوانگدونگ در جنوب چین امضا کردند. امضای این توافقنامه تجاری غیر الزام‌آور، مورد نادری از تماس مستقیم بین یک نهاد مرتبط با دولت چین و مقامات بالفعل آبخازیا تحت حمایت روسیه را نشان داد (گزارش‌های مربوط به امضای این توافقنامه ظرف ۴۸ ساعت پس از انتشار اولیه، از تمام پلتفرم‌های ارتباطی اتاق بازرگانی آبخازیا حذف شدند).

این رویداد نشان‌دهنده نفوذ رو به رشد چین در این سرزمین جدایی‌طلب گرجستان است. در عین حال، مقامات چینی همچنان به دنبال روابط گسترده‌تر با دولت گرجستان هستند. در همان روزی که نمایندگان تجاری آبخازیا در نمایشگاهی در گوانگدونگ، محصولات منطقه‌ای خود را به نمایش گذاشتند، سفیر چین در گرجستان در تفلیس بر علاقه پکن به تقویت روابط با حزب رؤیای گرجستان تأکید کرد. در پاسخ، نخست وزیر، ایراکلی کوباخیدزه، چین را «نمونه‌ای برای همه کشورهای متمدن متعهد به پیشرفت، نوسازی و تقویت صلح جهانی» توصیف کرد.

او در ادامه گفت که دولت رؤیای گرجستان می‌خواهد روابط خود را با چین «در همه زمینه‌ها» تعمیق بخشد. اقدامات و اظهارات اخیر، دوگانگی ژئوپلیتیکی پکن را برجسته می‌کند. در حالی که چین بر «سیاست چین واحد» شامل سرزمین اصلی و تایوان اصرار دارد، به نظر می‌رسد مقامات چینی از دنبال کردن مسیر گرجستانِ تقسیم‌شده، مادامی که برای پکن مزایای اقتصادی داشته باشد و چشم‌انداز کمربند و جاده آن را پیش ببرد، راضی هستند. علی‌رغم عدم به رسمیت شناختن استقلال خودخوانده آبخازیا توسط چین، مقامات ارشد دولت بالفعل آبخازیا، به همراه برخی از کارشناسان خارجی، بارها نسبت به توانایی چین در تقویت توسعه اقتصادی این منطقه شورشی ابراز خوشبینی کرده‌اند.

با این وجود، روابط اقتصادی مستقیم بین چین و آبخازیا تاکنون به برنامه‌های آموزشی فنی گاه به گاه و فروش آنلاین لوازم آرایشی چینی با قیمت پایین و اقلام مد سریع توسط اینفلوئنسرهای مستقر در سوخومی محدود شده است. نفوذ چین در آن سوی خط تماس در سرزمین‌های تحت حاکمیت تفلیس بسیار آشکارتر است. از بزرگراه بین‌المللی شرق-غرب گرجستان گرفته تا بندر عمیق در شهر آناکلیا در دریای سیاه ، چین درگیر پروژه‌های زیرساختی پر سر و صدایی است. اما در حوزه سیاسی، روابط چین با تفلیس و مقامات بالفعل در سوخومی تا حدودی دوپهلو به نظر می‌رسد.

در اواخر سال 2023، در امضای توافقنامه مشارکت استراتژیک گرجستان با چین، رهبران رؤیای گرجستان وفاداری خود را به «اصل یک چین» در حمایت از ادعاهای ارضی پکن بر سر تایوان اعلام کردند. (شایان ذکر است که گرجستان تنها کشور عضو سازمان ملل است که ورود دارندگان گذرنامه تایوانی را ممنوع می‌کند.) اما وفاداری تفلیس تاکنون تا حد زیادی بی‌پاسخ مانده است. ظاهراً دولت چین تمایلی به تلافی نداشت و در عوض، اشاره به دو منطقه جدایی‌طلب گرجستان، آبخازیا و اوستیای جنوبی، را از توافق‌نامه مشارکت استراتژیکی که با گرجستان امضا کرده بود، حذف کرد.

اگرچه چین استقلال این مناطق را به رسمیت نشناخته است، اما دیپلمات‌های چینی به ندرت به طور علنی از حاکمیت گرجستان بر این مناطق حمایت می‌کنند، همان‌طور که از حاکمیت آذربایجان بر منطقه جدایی‌طلب ناگورنو-قره‌باغ که قبلاً تحت کنترل ارمنستان بود، حمایت می‌کنند. ژو چیان، فرستاده چین در تفلیس، طی مصاحبه‌ای در سال ۲۰۲۴ با کانال تلویزیونی طرفدار دولت گرجستان، تلویزیون ایمدی، از پاسخ به سئوالی در مورد موضع چین در قبال آبخازیا و اوستیای جنوبی طفره رفت و از غرب و موضع آن در قبال کوزوو انتقاد کرد.

چین همچنین از رأی‌گیری مجمع عمومی سازمان ملل در مورد قطعنامه‌ای برای حمایت از بازگشت آوارگان داخلی گرجستان به این دو منطقه جدایی‌طلب خودداری کرد. بعید است که یادداشت تفاهم آبخازیا منجر به افزایش تجارت بین منطقه و چین شود. اما این سند این تصور را تقویت می‌کند که امیدهای حزب رویای گرجستان مبنی بر اینکه پکن می‌تواند به شریکی قابل اعتماد تبدیل شود که قادر به جبران خسارات اقتصادی ناشی از چرخش ژئوپلیتیکی تفلیس به سمت غرب باشد، واهی است. اقدامات و سخنان پکن نشان می‌دهد که توافق‌نامه مشارکت استراتژیک امضا شده با گرجستان، یک معاهده نابرابر است.

منبع: اوراسیانت