فنلاند، قطب لجستیک شمال و نقش تاریخی در صلح قفقاز
با ریاست فنلاند بر سازمان امنیت و همکاری اروپا، گروه مینسک پس از سه دهه منحل شد. این تصمیم تاریخی که همزمان با امضای چارچوب صلح بین آذربایجان و ارمنستان در واشنگتن صورت گرفت، راه را برای بازگشایی کریدورهای حمل‌ونقل به ویژه «مسیر ترامپ»، هموار کرده است. این تحول، فرصت‌های بی‌شماری برای شرکت‌های فنلاندی و اروپایی ایجاد نموده و قفقاز جنوبی را به پلی بین اروپا و آسیا تبدیل می‌کند.
دکتر توحید ورستان کارشناس مسائل اقتصادی قفقاز جنوبی
اندیشکده زاویه: زائور احمدوف، سفیر جمهوری آذربایجان در فنلاند، در روزنامه دیلی فنلاند اظهار داشت که ریاست فنلاند بر سازمان امنیت و همکاری اروپا در یک لحظه تاریخی و همزمان با تحولات مهم صلح در قفقاز جنوبی صورت می‌گیرد که ثبات منطقه‌ای و همکاری بین‌المللی را پیکربندی می‌کند.
در ماه آگوست، واشنگتن شاهد لحظه‌ای تاریخی بود و الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، در حضور دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، سند مشترکی را امضا کردند که چارچوب جدیدی را برای صلح منطقه ایجاد می‌کند.
همزمان، وزرای امور خارجه پیمان صلح را امضا و به طور مشترک از سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) درخواست کردند که گروه مینسک که در سال ۱۹۹۲ برای رسیدگی به مناقشه ارمنستان و آذربایجان تأسیس شد را لغو کند. زیرا موضوعیت آن پس از سال ۲۰۲۰ و برپایی تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان از بین رفته بود.
جنبه نمادین انحلال گروه مینسک این است که پایان آن در اول سپتامبر ۲۰۲۵، در دوره ریاست فنلاند بر سازمان امنیت و همکاری اروپا، اتفاق خواهد افتاد. این تصمیم تاریخی، قویاً در راستای اصول سند نهایی هلسینکی ۱۹۷۵، احترام به حاکمیت دولت و مصونیت مرزهای شناخته شده بین‌المللی، است.
مسیرهای جدید به اروپا
عملی‌ترین و مهمترین مولفه روند صلح، بازگشایی قریب‌الوقوع تمام ارتباطات حمل و نقل و ارتباطی بین دو کشور است. بحث‌برانگیزترین یخش، مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی (TRIPP) است که ارتباط زمینی مستقیم و امن بین آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان از طریق ارمنستان را فراهم می‌کند.
مسیر ترامپ تنها یک ابتکار دوجانبه نیست. این طرح، حلقه ارتباطی مهمی در کریدور میانی ایجاد می‌کند که اروپا، قفقاز، آسیای مرکزی و چین را بدون عبور از مناطق پرخطر ژئوپلیتیکی به هم متصل می‌کند. البته، این موضوع برای فنلاند آشنا است، زیرا شرکت فنلاندی «نورمین لجستیک» (Nurminen Logistics) مدت‌هاست که در مسیر حمل و نقل بین‌المللی ترانس خزر (کریدور میانی) فعال بوده و به تجاری‌سازی آن کمک کرده است. به محض عملیاتی شدن مسیر ترامپ، ظرفیت کلی کریدور گسترش یافته و فرصت‌های جدیدی را برای شرکت‌های فنلاندی از طریق زنجیره‌های تأمین سریع‌تر و امن‌تر ایجاد خواهد کرد.
الهام از تجربه نوردیک
بزودی قفقاز جنوبی درپی مدل‌های جدیدی از همکاری خواهد بود. پس از امضای قطعی پیمان صلح، تجربه همکاری و ادغام منطقه‌ای کشورهای شمال اروپا می‌تواند به عنوان نمونه‌ای ارزشمند عمل کند. مدل شمال اروپا، مبتنی بر گشودگی، اعتماد و همکاری عمل‌گرایانه، الهام‌بخش عملی برای چگونگی تبدیل رویارویی به مشارکت سازنده توسط دشمنان سابق است.
فنلاند همواره هم به عنوان مروج اصلی صلح و هم به عنوان قطب لجستیک و نوآوری شناخته می‌شود. این دو بُعد یعنی ایجاد صلح و اتصال اقتصادی، فنلاند و قفقاز جنوبی را به شرکای طبیعی تبدیل می‌کند.
چرا قفقاز برای فنلاند مهم است؟
نخست، صلح در قفقاز جنوبی تنش‌ها را کاهش می‌دهد و امنیت را در همسایگی شرقی اروپا تقویت می‌کند و تأثیر مستقیمی بر زندگی روزمره اروپایی‌ها دارد.
دوم، با راه‌اندازی مسیر ترامپ و تقویت کریدور میانی، صادرکنندگان فنلاندی به مسیرهای متنوع‌تری به آسیا دسترسی پیدا خواهند کرد. این به معنای بازارهای جدید و همچنین ارتباطات حمل و نقل کوتاه‌تر، ایمن‌تر و سازگارتر با محیط زیست است.
سوم، براساس خواست باکو روند صلح مستلزم آن است که ارمنستان قانون اساسی خود را با حذف تمام ارجاعات به ادعاهای ارضی علیه آذربایجان اصلاح کند. این گام با ارزش‌های اروپایی مطابقت دارد.
پیشرفت در واشنگتن و پایان گروه مینسک، فصل نوینی در قفقاز گشوده و از منطقه ریسک ژئوپلیتیکی به یک چارچوب صلح پایدار منتقل شده است که گام‌های بعدی از پیش مورد توافق قرار گرفته‌اند. بنابراین، قفقاز جنوبی اکنون تمام پتانسیل لازم برای تبدیل شدن به پلی بین اروپا و آسیا را دارد که درهای تجارت، همکاری و تبادل فرهنگی را می‌گشاید.
