تسلیحات جدید در رژه نظامی ارتش جمهوری آذربایجان: هشدارها و دلالتها
رژه اخیر ارتش جمهوری آذربایجان، که به مناسبت سالگرد پیروزی در جنگ دوم قره‌باغ برگزار شد، به عرصه‌ای برای رونمایی غیرمنتظره از تسلیحات پیشرفته و دوربرد تبدیل گردید. این نمایش نظامی که در سکوت خبری کامل آماده شده بود، نه تنها برتری ضداطلاعاتی باکو را به رخ کشید، بلکه با آشکارسازی سامانه‌هایی با قابلیت هدف‌گیری در عمق سرزمینی همسایگان، پرسش‌های جدی را درباره اهداف راهبردی آتی این کشور و مخاطب واقعی این زرادخانه جدید مطرح کرد.
دکتر امین پرتو، کارشناس مسائل قفقاز جنوبی
اندیشکده زاویه: ارتش جمهوری آذربایجان در جریان رژه اخیر خود به مناسبت سالگرد پیروزی بر ارمنستان در جنگ دوم قره‌باغ، برای اولین بار از تسلیحاتی رونمایی کرد که در اختیار داشتن آن‌ها موجب تعجب بسیاری کارشناسان نظامی گردید. علل این تعجب و شگفتی چندگانه است.
اولاً باکو در سکوت خبری کامل به برخی تجهیزات نظامی دست یافته و توانسته است تا مدتها از درز خبر مربوط به خرید آن‌ها جلوگیری کند. این مسأله برتری قابل توجه ضداطلاعاتی باکو را نشان میدهد.
ثانیاً باکو تسلیحاتی در اختیار گرفته که امکان انجام حملاتی در دورایستا و در عمق خاک دشمنان آن را فراهم میسازد. در حالی که ارمنستان فاقد عمق استراتژیک چندانی در برابر جمهوری آذربایجان است، تنها مخاطب بالقوه دیگر این خریدهای نظامی باکو، کشوری غیر از ارمنستان و شاید ایران به نظر میرسد.
ثالثاً باید به توجه باکو به خرید تجهیزات جنگ دریایی و نبرد ضدکشتی اشاره کرد. این مساله که جمهوری آذربایجان پس از توافق با ارمنستان بر سر زنگزور، اکنون به سمت دریای خزر توجه نشان داده است هم تا حد زیادی غیرمنتظره به نظر میرسد.
رابعاً باید به تنوع هر چه بیشتر باکو در خریدهای تسلیحاتی‌اش اشاره کرد. جمهوری آذربایجان برای اولین بار مستقیماً از چین سلاح خریداری کرده است. در حالی که در گذشته اقدام به خرید غیرمستقیم فناوری نظامی چینی در قالب هواپیماهای جنگنده جی-17 از پاکستان کرده بود.
این خریدها بیانگر امکان توسعه هر چه بیشتر خرید اسلحه از چین توسط جمهوری آذربایجان است. از این گذشته، با لغو محدودیت تسلیحاتی آمریکا علیه باکو، این کشور میتواند اکنون سفارشهای خرید سلاح به آمریکا و دیگر کشورهای غربی را هم به صورتی گستردهتر بدهد.
تسلیحات جدید به نمایش گذاشته شده در رژه ارتش جمهوری آذربایجان
ارتش جهوری آذربایجان در رژه اخیر خود برای اولین بار از تسلیحاتی رونمایی کرد که هیچ خبر یا حتی شایعهای در مورد خرید آن‌ها توسط این کشور وجود نداشت. مهمترین این تسلیحات رونمایی شده از این قرار هستند:
1- سامانه ضدهوایی اچ کیو-9 ساخت چین: این سامانه ضدهوایی بُرد بلند در حقیقت به نوعی کُپی چینی سامانه اس-300 روسیه است. آذربایجان خود سامانه اس-300 را در پیشرفتهترین نسخه آن در اختیار دارد اما ظاهراً با مشاهده برتریهای فنی محصولات نظامی چینی (از جمله در جنگ سه روزه هند و پاکستان) و نیز ضعفهای تجهیزات روسی (در جنگ طولانی روسیه و اوکراین) تصمیم به خرید سامانه اچ کیو-9 گرفته است. گفته شده است نسخه اچ کیو-9 خریداری شده توسط باکو دارای قابلیت بیشتری در درگیری با موشک‌های بالستیک در قیاس با اس-300 روسی است.
2- موشک هوا به هوای پی ال 15 ساخت چین: یکی از سئوالاتی که از همان ابتدای خرید جت جنگنده جی-17 توسط جمهوری آذربایجان از پاکستان وجود داشت این بود که این جنگندهها به چه موشکی مجهز خواهند شد. تصور بر این بود که جمهوری آذربایجان منتظر دریافت موشک‌های هوا به هوای ساخت ترکیه خواهد ماند، اما در رژه اخیر نیروی هوایی آذربایجان، موشک‌های بُرد بلند پی ال 15 را رونمایی کرد. پی ال 15 اکنون موشکی بسیار خوشنام است، زیرا در جنگ سه روزه هند و پاکستان، نیروی هوایی پاکستان توانست با استفاده از آن‌ها تعداد قابل توجهی از جت‌های جنگنده پیشرفته هندی مانند رافال، میراژ-2000، سوخو-30 و میگ-29 را سرنگون کند.
نسخه خریداری شده توسط باکو به احتمال زیاد همان نسخه ئی این موشک است که دست کم 145 کیلومتر بُرد دارد اما ممکن است این بُرد بیشتر هم باشد. جی-17 با این موشک بدل به تهدیدی بسیار جدی برای هر تهدید متخاصم هوایی در اطراف باکو بدل خواهد شد.
3- موشک کروز هوا به زمین تیمور ساخت پاکستان: این موشک کروز هوا به زمین مخصوص پرتاب از جنگنده جی-17 است و بُرد آن دست کم 290 کیلومتر است. این موشک که دارای توان هدایت ماهوارهای است تنها کمتر از سه سال است که در خدمت خود ارتش پاکستان وارد شده و این سرعت در انتقال آن به باکو از عمق روابط نظامی پاکستان و جمهوری آذربایجان حکایت دارد. باکو تمایل دارد موشک هوا به زمین سی ام-400 چینی را هم در اختیار بگیرد که بُرد اعلامی آن 250 کیلومتر است اما ممکن است این بُرد دو برابر رقم اعلام شده باشد.
4- راکت سنگین هاوک: باکو این سامانه را از اسرائیل خریداری کرده است. این راکت یک یک موشک تاکتیکی ۳۷۰ میلی‌متری پرداتور هاوک با برد ۳۰۰ کیلومتر، ساخت شرکت اسرائیلی البیت سیستمز، است که شلیک این موشک‌ها توسط سیستم‌های راکت‌انداز چندگانه چند کالیبره پالس شلیک میشود. سامانه پالس قبلاً در اختیار باکو بود و با آن موشک لورا را در جنگ علیه ارمنستان شلیک کرده بود. با راکت سنگین هاوک با بُرد 300 کیلومتر قدرت آتش بیشتری به ارتش باکو ارائه خواهد شد.
5- موشک ضدکشتی آیس بریکر: این موشک ضدکشتی نیز ساخت اسرائیل است. آیس بریکر که از پشت یک کامیون قابلیت شلیک دارد بُردی برابر با 300 کیلومتر دارد. تولید این موشک در سال 2022 شروع شده و روشن است که در اینجا هم اسرائیل آن را به سرعت در اختیار باکو قرارداده است.
6- هیرو-120: هیرو یک مهمات پرسهزن هوشمند است که نسخه 120 آن دارای بُردی برابر با 40 کیلومتر و سر جنگی 4.5 کیلویی و مداومت پرواز 30 دقیقهای است. خانواده هیرو شباهت زیادی به مهمات پرسهزن روسی دارند و درحقیقت با اقتباس از عملکرد موفق آن توسط اسرائیل ساخته شده‌اند. هیرو نسخههای دیگری هم دارد از جمله هیرو-1250 که برد 200 کیلومتری و سر جنگی 50 کیلویی و مداومت پروازی 6 ساعته دارند. آذربایجان مشتاق به خدمت گرفتن نسلهای بالاتر و توانمندتر هیرو است.
نتیجهگیری: مخاطب خریدهای تسلیحاتی اخیر باکو کیست؟
جمهوری آذربایجان اکنون تا حد زیادی از تهدید ارمنستان فارغ شده است. ارمنستان بدون حمایت روسیه دیگر توش و توانی جهت ایجاد چالش برای باکو ندارد. کمکهای نظامی کنونی اروپا (فرانسه، یونان و قبرس) و هند به ارمنستان هم کمتر از آن است که تهدیدی برای باکو باشد. به علاوه خود ارمنستان هم پس از امضای توافق واشینگتن به دنبال درگیری نظامی با آذربایجان نیست.
پیگیری توسعه‌طلبی ارضی آذربایجان علیه ارمنستان هم وجاهت و پذیرش بینالمللی ندارد. آنچه باقی می‌ماند دو تهدید بالقوه برای جمهوری آذربایجان است. یکی روسیه که روابطش با باکو پر از افت و خیز است. تلخ و شیرین این رابطه (از ماجرای سرنگونی هواپیمای مسافربری باکو تا دستگیری شهروندان دو کشور و از کمک به دور زدن تحریم روسیه توسط باکو تا فاصله گرفتن هر چه بیشتراز مسکو) هنوز به حد درگیری نرسیده است. به علاوه باکو میداند درگیر شدن با روسیه بسیار خطرناک است. جمهوری آذربایجان ظرفیت نظامی و صنعتی و سیاسی مانند اوکراین برای مقاومت چندساله در برابر یک تهاجم بزرگ از سوی روسیه را ندارد.
پس تنها گزینه باقی مانده برای باکو ایران است. نوع خریدهای نظامی اخیر جمهوری آذربایجان بیش‌وکم، سمت و سویش به طرف ایران است. باکو با ایران بر سر برخی میادین نفتی دریای خزر اختلاف دارد. این اختلاف یک بار منتهی به تقابل نظامی سرد دو طرف شد. ایران مانع از فعالیت کشتی اکتشافی شرکت بریتیش پترولیوم شد و جمهوری آذربایجان هم عقب نشست. این بار اما شاید وضع بسیار متفاوت با 25 سال قبل باشد.
ارتش جمهوری آذربایجان نیرومندتر است و ایران هم درگیر تهدیدات نظامی از ناحیه اسرائیل و آمریکا است. خرید مهمات دورایستای هوابُرد، راکتهای سنگین زمین به زمین بُرد بلند و موشک‌های ضدکشتی، بدون شک باید برای ایران یک نشانه هشدارآمیز باشد. به خصوص اینکه جمهوری آذربایجان به شدت در حال تقویت نیروی هوایی خود است.
باکو فعلاً قصد دریافت 40 جنگنده جی-17 دارد. اما بلندپروازی باکو (و نیز پول حاصل از نفت آن) نامحدود است. باکو به دنبال دریافت جت جنگنده بدون سرنشین قزل ایلما و در آینده جت جنگنده «کان» ساخت ترکیه است. این به جز تمایل باکو به خرید هواپیماهای جنگی جدید و بیشتر از چین از جمله جی-10 است. ایران باید همه این اقدامات را به دقت زیر نظر قرار دهد.
