ارمنستان بین واشنگتن و مسکو؛ چالش‌های اجرای کریدور ترامپ
برنامه زمان‌بندی اصلاح‌شده ارمنستان برای پروژه TRIPP نشان‌دهنده افزایش وابستگی سیاسی این کشور به تضمین‌های ایالات متحده در آستانه انتخابات ماه ژوئن، افزایش تنش با روسیه و ابهام‌های داخلی درباره ادغام منطقه‌ای است. در حالی که ایروان این کریدور را گامی در جهت تقویت ارتباطات منطقه‌ای معرفی می‌کند، اما تأخیرها، اختلاف‌ها و اجرای نامتقارن آن با آذربایجان تردیدهایی را درباره توان ارمنستان برای پایبندی به تعهداتش برانگیخته است.
اندیشکده زاویه: نخست‌وزیر ارمنستان در سخنرانی خود در پارلمان در تاریخ ۱۲ نوامبر، جدول زمان‌بندی جدیدی را برای اجرای کریدور حمل‌ونقل و انرژیTRIPP در استان سیونیک ارائه کرد و اظهار داشت که کارهای مقدماتی این پروژه تا پایان سال ۲۰۲۵ به پایان خواهد رسید.
او گفت اسناد فنی این طرح در نیمه نخست سال ۲۰۲۶ تصویب می‌شود و عملیات ساخت‌وساز در نیمه دوم همان سال آغاز خواهد شد. مسیر خط آهن نیز قرار است از مسیر دوران شوروی پیروی کند. او طولانی شدن مرحله آماده‌سازی را ناشی از حجم زیاد کارهای دولت ترامپ در زمینه اولویت‌های خاورمیانه‌ای و زیرساختی دانست. همزمان، ایروان تأکید می‌کند که باید به مهلت‌های تعیین‌شده در توافق‌های ماه اوت پایبند ماند.
نحوه ارائه این پروژه نشان می‌دهد که آنچه در ابتدا به‌عنوان یک ابتکار زیرساختی معرفی شده بود، اکنون برای تیم حاکم به ابزاری برای تأمین حمایت سیاسی پیش از انتخابات پارلمانی ماه ژوئن تبدیل شده است. نقش آمریکا در پروژه TRIPP بیش از پیش نه‌تنها به‌عنوان بخشی راهبردی از این کریدور، بلکه به‌عنوان منبعی از ثبات سیاسی برای دولت فعلی دیده می‌شود؛ امری که نشان می‌دهد چرا ایروان این چنین بر نقش تضمین‌کننده واشنگتن تأکید دارد.
این رویکرد همزمان با افزایش جدید تنش در روابط ارمنستان و روسیه است. اتهام رئیس پارلمان ارمنستان مبنی بر اینکه مسکو در حال انجام یک «جنگ ترکیبی» علیه ارمنستان است، با واکنش تند وزارت خارجه روسیه روبه‌رو شده است. این وزارتخانه ضمن رد این اتهام‌ها، همکاری گسترده اقتصادی از جمله نقش مسلط روسیه در واردات غلات ارمنستان را برجسته کرده است.
سرویس اطلاعات خارجی روسیه نیز بُعد دیگری به موضوع افزوده و ابراز داشته که تمایل ایروان به واردات گندم از اوکراین می‌تواند به از دست رفتن تأمین پایدار و قیمت‌های مناسب برای ارمنستان منجر شود. پاشینیان به‌سرعت هرگونه بررسی برای جایگزینی غلات روسی را تکذیب کرده است؛ نشانه‌ای از آنکه ایروان همچنان در برابر عامل روسیه حساس است، درحالی‌که تلاش دارد مسیر سیاست خارجی خود را بازتنظیم کند.
در همین فضای پر‌تنش، لغو سفر برنامه‌ریزی‌شده پسر رئیس‌جمهور آمریکا به ایروان در تاریخ ۱۲ نوامبر، ابعاد سیاسی تازه‌ای یافت و بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشت. رسانه‌های ارمنی لغو این سفر را به مصاحبه اخیر یکی از نمایندگان یک گروه بزرگ تجاری ارمنستانی با یک روزنامه‌نگار آمریکایی مرتبط دانستند؛ مصاحبه‌ای که در آن دولت پاشینیان به شدت مورد انتقاد قرار گرفته و به «تضعیف ارزش‌های مسیحی» متهم شده بود. ارتباط مستقیم این دو رویداد هنوز مشخص نیست، اما هم‌زمانی آن‌ها از نظر سیاسی برای ایروان ناخوشایند بود، چرا که این کشور مدت‌هاست در تلاش است روابط خود را با محافل محافظه‌کار آمریکا تقویت کند.
پاشینیان در سخنان خود در پارلمان، برای نخستین بار به‌طور علنی تأیید کرد که یک خط لوله گاز نیز قرار است همزمان با خط آهن جدید و در امتداد بخش شمالی منطقه مِغری احداث شود. چند سال پیش، طرح‌های مشابه در ارمنستان با واکنش سیاسی شدید مواجه شد و تهدیدی علیه حاکمیت ملی تعبیر شده بود، به‌ویژه در فضای تنش‌زا ناشی از درخواست‌های باکو برای اتصال کامل منطقه‌ای. این تغییر لحن نشان می‌دهد که ایروان اکنون به تدریج پذیرفته که معماری جدید منطقه‌ای در زمینه حمل‌ونقل، انرژی و زیرساخت‌های دیجیتال در حال شکل‌گیری است – صرف‌نظر از محدودیت‌های سیاسی گذشته – و ارمنستان ناگزیر است تصمیم بگیرد چگونه در آن ادغام شود.
در همین حال، معاون نخست‌وزیر ارمنستان اعلام کرده که آماده‌سازی عملی برای تحدید و علامت‌گذاری مرزها در مسیر آینده TRIPP به‌زودی آغاز می‌شود. در سپتامبر گذشته، هیئت‌های ارمنستان و آذربایجان به‌طور مشترک این منطقه را بررسی کردند، که از نخستین گام‌های ملموس در جهت اجرای توافق‌های میانجی‌گری‌شده توسط واشنگتن به شمار می‌رود. با این حال، در حالی که ایروان هنوز درگیر مشاوره‌های سیاسی است، آذربایجان در آستانه تکمیل بخش خط آهن گورادیز – آغبند – مرز ارمنستان قرار دارد، مسئله‌ای که ناهماهنگی در سرعت و اولویت‌ها میان دو کشور را برجسته می‌کند.
در مجموع، پروژه TRIPP به تدریج به نقطه تلاقی محاسبات سیاسی داخلی ارمنستان با تغییر جهت‌گیری‌های خارجی و رقابت میان بازیگران بزرگ منطقه‌ای و جهانی تبدیل می‌شود. اگرچه گفتمان «رفع انسداد مسیرهای ارتباطی» همچنان محور روایت رسمی ایروان باقی مانده است، اما انباشت محدودیت‌های سیاسی، نهادی و ژئوپلیتیکی این پرسش را ایجاد کرده که ارمنستان تا چه اندازه متعهد و توانمند است تا تعهدات خود را در چارچوب زمانی تعیین‌شده عملی کند.
منبع: caspian-alpine
