آیا ترکیه به سلاح هسته‌ای دست خواهد یافت؟
ترکیه برای دهه‌ها به بازدارندگی هسته‌ای ناتو متکی بوده و کلاهک‌های آمریکایی در پایگاه هوایی اینجرلیک مستقر بوده‌اند. اما تغییر پویایی‌های منطقه‌ای، این ترتیبات را به بوته آزمایش گذاشته است. عملیات نظامی اسرائیل در سوریه، گسترش نفوذ منطقه‌ای آن و عدم اطمینان در مورد تمایل ناتو برای دفاع از ترکیه، یک سوال نگران‌کننده را مطرح می‌کند: آیا آنکارا می‌تواند در موضع هسته‌ای خود تجدید نظر کند؟
اندیشکده زاویه: در داخل ترکیه، بحث هسته‌ای دیگر محدود به سیاست‌گذاران نیست. طبق نظرسنجی انجام شده توسط Research Istanbul در ماه ژوئیه، ۷۱ درصد از پاسخ‌دهندگان گفتند که ترکیه باید توسعه سلاح‌های هسته‌ای را آغاز کند، در حالی که تنها ۱۸ درصد مخالف بودند و ۱۱ درصد مردد بودند. همین نظرسنجی نشان داد که ۷۲ درصد از مردم باور ندارند که ناتو در صورت حمله از ترکیه دفاع کند. ناظران خارجی نیز این منطق را می‌بینند. ژرار آرو، سفیر سابق فرانسه در ایالات متحده و سازمان ملل، در ماه ژوئن پس از جنگ بین اسرائیل و ایران توییت کرد که اگر ترکیه در موقعیت او بود، به طور جدی گزینه هسته‌ای را بررسی می‌کرد.
سناریوهایی که می‌توانند ترکیه را به سمت جاه‌طلبی‌های هسته‌ای سوق دهند
ترکیه در حال حاضر حدود ۵۰ بمب جاذبه‌ای B61 آمریکایی را در پایگاه هوایی اینجرلیک به عنوان بخشی از توافق تقسیم بار ناتو، میزبانی می‌کند. این سلاح‌ها تحت کنترل آنکارا نیستند، اما حضور آن‌ها به دفاع ترکیه تحت چتر امنیتی ناتو کمک می‌کند. تاکنون، این توافق، ترکیه را از دنبال کردن یک زرادخانه هسته‌ای بومی معاف کرده است.
محتمل‌ترین محرک برنامه هسته‌ای ترکیه، تهدید موجودیتی از سوی یک قدرت هسته‌ای دیگر خواهد بود. در طول جنگ سرد، این تهدید، اتحاد جماهیر شوروی بود که با تضمین‌های ناتو مقابله می‌شد. امروزه، با وجود اختلاف نظرها، اردوغان روسیه را یک خطر موجودیتی نمی‌داند؛ در عوض، پوتین اغلب به عنوان شریکی در تنوع‌بخشی به سیاست خارجی ترکیه به تصویر کشیده می‌شود.
یک عامل محتمل‌تر، مسابقه تسلیحات هسته‌ای منطقه‌ای خواهد بود. اگر ایران در توسعه سلاح‌های هسته‌ای موفق شود، عربستان سعودی از قبل اعلام کرده است که به دنبال آن خواهد رفت. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در سال ۲۰۱۸ گفن: «بدون شک، اگر ایران بمب هسته‌ای بسازد، ما در اسرع وقت از آن پیروی خواهیم کرد.» در چنین سناریویی، با توجه به اینکه اسرائیل، ایران و عربستان سعودی همگی مسلح به سلاح هسته‌ای هستند، مصر و ترکیه ممکن است خود را مجبور به پاسخ متقابل بدانند. در سال ۲۰۱۹، اردوغان اعلام کرد: «برخی از کشورها موشک‌هایی با کلاهک هسته‌ای دارند. نه یک یا دو. اما [آن‌ها به ما می‌گویند] که ما نمی‌توانیم آن‌ها را داشته باشیم. این را نمی‌توانم بپذیرم.»
جنگ ۱۲ روزه اخیر اسرائیل با ایران، از جمله حملات مستقیم به تأسیسات هسته‌ای، احتمالاً چشم‌انداز هسته‌ای تهران را تضعیف کرده است، اگر چنین جاه‌طلبی‌هایی داشته باشد. در همین حال، عربستان سعودی از طریق یک پیمان دفاعی با پاکستانِ مسلح به سلاح هسته‌ای، امنیت خود را تقویت کرده است. این توافق، انگیزه فوری سعودی‌ها برای توسعه بمب هسته‌ای را کاهش داده است، علی‌رغم این واقعیت که این پیمان دفاعی عمدتاً نمادین است.
سناریوی دیگری که می‌تواند بی‌میلی ترکیه برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای را محک بزند، تشدید تنش با اسرائیل است. در چنین درگیری، آنکارا نمی‌تواند به طور خودکار به بازدارندگی هسته‌ای ناتو تکیه کند. ماده ۵ مستلزم اجماع بین همه اعضا است. بعید است واشنگتن، برلین و بوداپست – و دیگران – از گسترش حمایت امنیتی به ترکیه در چنین اختلافی حمایت کنند. با این وجود، متحدان ناتو احتمالاً برای آرام کردن تنش‌ها بین دو طرف مداخله خواهند کرد، همانطور که رئیس جمهور آمریکا، ترامپ، پس از بمباران قطر توسط ارتش اسرائیل، این کار را انجام داد.
با این حال، آنکارا و تل آویو در حال حاضر مواضع کاملاً متفاوتی در سوریه دارند. اسرائیل درست قبل از ورود هیئت ترکیه برای ارزیابی پایگاه‌های احتمالی، فرودگاه‌های سوریه را هدف قرار داد. برخی ارزیابی‌های امنیتی در تل آویو حتی نشان می‌دهد که اسرائیل باید برای رویارویی مستقیم با ترکیه آماده شود .
عملیات هوایی موفقیت‌آمیز اسرائیل علیه ایران به آنکارا نشان داده است که شکاف متعارف چقدر گسترده شده است. اسرائیل، با حمایت گسترده ایالات متحده، برتری هوایی منطقه‌ای بی‌نظیری را حفظ می‌کند. از سوی دیگر، ترکیه تنها یک باتری S-400 روسی دارد و پس از اخراج از برنامه F-35 در سال 2019، فاقد هواپیماهای نسل بعدی مورد نیاز برای پر کردن این شکاف است.
برنامه موشک‌های بالستیک ترکیه همچنان در سطح متوسطی قرار دارد. اردوغان در ژانویه گفت که ترکیه تصمیم گرفته است هم ذخایر موشک‌های خود را با برد ۸۰۰ کیلومتر تقویت کند و هم برنامه خود را برای توسعه موشک‌هایی با برد ۲۰۰۰ کیلومتر تسریع بخشد. در حالی که او از هیچ کشور خاصی نام نبرد، لحن سخنانش نگرانی فزاینده‌ای را در مورد وضعیت بازدارندگی ترکیه نشان داد. ترکیه همچنین آزمایش موشک در سومالی را بررسی کرده است، اما زرادخانه موشکی آن قادر به بازدارندگی هیچ دشمنی در منطقه نیست.
در حال حاضر، محاسبات آنکارا بر بازدارندگی از طریق اتحادها و سلاح‌های متعارف پیشرفته استوار است. با این حال، شرایط می‌تواند تغییر کند. اگر اعتبار ناتو همچنان رو به کاهش باشد، اگر قدرت‌های منطقه‌ای مسابقه تسلیحات هسته‌ای را آغاز کنند، یا اگر روابط با اسرائیل تقابلی‌تر شود، رهبران ترکیه ممکن است در موضع خود در مورد سلاح‌های هسته‌ای تجدید نظر کنند. با این وجود، همانطور که جنگ اسرائیل و ایران نشان می‌دهد، نه هسته‌ای شدن و نه موشک‌های بالستیک لزوماً امنیت نمی‌آورند. برای ترکیه، این موارد می‌توانند به راحتی منجر به رویارویی‌های زودرس، قابل اجتناب و بالقوه فاجعه‌بار شوند.
