سازمان کشورهای ترک به سمت ایجاد ساختار نظامی مشترک
تحول اخیر در سیاست خارجی و دستور کار امنیتی سازمان کشورهای ترک نشان می‌دهد که چشم‌انداز این سازمان برای «ادغام عمیق‌تر» محدود به حوزه‌های اقتصادی یا حمل و نقل نیست و این سازمان در حال حرکت به سمت ایجاد یک اتحاد نظامی مشترک است.
اندیشکده زاویه: سازمان کشورهای ترک زبان (OTS) با هدف تقویت همگرایی اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در جهان ترک زبان تأسیس شد، اما تغییر در پویایی‌های امنیتی منطقه‌ای در سال‌های اخیر، مأموریت استراتژیک جدیدی را به این سازمان تحمیل کرد.
جغرافیای اوراسیا که توسط تهدیدات تروریستی، بی‌ثباتی‌های مرزی و رقابت قدرت‌های بزرگ تغییر شکل داده است، کشورهای ترک را ملزم به همکاری در زمینه دفاعی می‌کند. در این زمینه، بحث در مورد ایجاد یک واحد نظامی مشترک در سازمان کشورهای ترک یا نهادینه کردن همکاری دفاعی برای آینده این سازمان از اهمیت حیاتی برخوردار است.
تحول اخیر در سیاست خارجی و دستور کار امنیتی OTS نشان می‌دهد که چشم‌انداز این سازمان برای «ادغام عمیق‌تر» محدود به حوزه‌های اقتصادی یا حمل و نقل نیست.
در دوران ژئوپلیتیکی جدید که با پیروزی آذربایجان در قره باغ آغاز شد، کشورهای ترک زبان اراده خود را برای ایفای نقش فعال، نه منفعل، در ایجاد امنیت منطقه‌ای نشان می‌دهند. در این زمینه، ایده یک ساختار نظامی مشترک فراتر از ضرورت دفاعی است و نمایانگر یک رویکرد امنیتی جدید است که هویت استراتژیک جهان ترک را تقویت می‌کند، منافع مشترک را تقویت می‌کند و از جستجوی تعادل منطقه‌ای پشتیبانی می‌کند.
تقویت توان دفاعی و بازدارندگی مشترک
نهادینه شدن همکاری نظامی مشترک در چارچوب OTS نه تنها برای امنیت، بلکه برای همبستگی منطقه‌ای، استقلال استراتژیک و ادغام صنایع دفاعی نیز گامی تاریخی است. چنین سازمانی با هدف گرد هم آوردن پتانسیل نظامی پراکنده جهان ترک تحت یک چشم‌انداز امنیتی مشترک، و در نتیجه اتخاذ موضعی قوی‌تر و هماهنگ‌تر در مواجهه با بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای ایجاد شده است.
کشورهای عضو OTS از نظر جغرافیایی یک کمربند استراتژیک گسترده را تشکیل می‌دهند که از آسیای مرکزی تا قفقاز، از آناتولی تا دریای خزر امتداد دارد. این کمربند منطقه‌ای است که در آن کریدورهای انرژی عبور می‌کنند، خطوط حمل و نقل حیاتی با هم تلاقی می‌کنند و خطرات امنیتی مختلفی در آن متمرکز شده‌اند. بنابراین، تضمین ثبات در این جغرافیا نه تنها برای کشورهای عضو، بلکه برای تعادل قدرت در اوراسیا نیز مهم است.
ساختار نظامی مشترک، امکان ایجاد سازوکارهای واکنش مشترک علیه تهدیدهای تروریستی فرامرزی، قاچاق غیرقانونی سلاح و مواد مخدر، حملات سایبری و خطرات امنیتی برون‌زا را فراهم می‌کند. بنابراین، ظرفیت امنیتی هر کشور عضو به صورت جمعی تقویت خواهد شد. همکاری نظامی قوی آذربایجان و ترکیه باید در سطح سازمانی تضمین شود. این امر می‌تواند از طریق برنامه‌های آموزشی مشترک برای پرسنل نظامی کشورهای عضو، افزایش قابلیت همکاری از طریق رزمایش‌ها و توسعه ظرفیت تولید مشترک در فناوری‌های دفاعی، که می‌تواند تاب‌آوری نظامی OTS را بر پایه نهادی قرار دهد، محقق شود.
در این زمینه، دوازدهمین اجلاس OTS که در ۷ اکتبر در قبله آذربایجان برگزار شد، نقطه عطفی حیاتی بود. در این اجلاس، الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، پیشنهادی مبنی بر برگزاری یک رزمایش نظامی مشترک توسط کشورهای عضو OTS در سال ۲۰۲۶ در آذربایجان ارائه داد. این پیشنهاد، اراده‌ای راسخ برای عملی کردن همکاری نظامی را که مدت‌هاست در سطح نظری مورد بحث قرار گرفته است، نشان داد. فراتر از همبستگی نمادین، این رزمایش برنامه‌ریزی شده، اولین گام برای آزمایش میدانی ادغام نظامی بالقوه OTS است.
برگزاری موفقیت‌آمیز این رزمایش می‌تواند زمینه را برای یک «نیروی ترک» یا «سازوکار دفاع مشترک» احتمالی در آینده فراهم کند. این فرآیند منجر به توسعه یک سیستم دفاعی مطابق با نیازهای امنیتی و اولویت‌های منطقه‌ای جهان ترک خواهد شد و OTS را قادر می‌سازد تا از یک انجمن فرهنگی فراتر رفته و به یکی از ارکان امنیت منطقه‌ای تبدیل شود.
افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی و استقلال استراتژیک
تقویت ظرفیت همکاری نظامی OTS نه تنها یک مکانیسم دفاع جمعی ایجاد می‌کند، بلکه به معنای یک تحول استراتژیک است که جایگاه جهان ترک را در نظام جهانی از نو تعریف می‌کند.
کشورهای عضو که در مسیر ترانزیت بین آسیا و اروپا قرار دارند، از نظر کریدورهای انرژی، مسیرهای حمل و نقل و منابع طبیعی از اهمیت ژئوپلیتیکی بالایی برخوردارند. با این حال، این موقعیت ممتاز، این منطقه را به یکی از نقاط کانونی رقابت قدرت‌های بزرگ تبدیل کرده است. بنابراین، ایجاد معماری امنیتی خاص خود، OTS را قادر می‌سازد تا نقش ژئوپلیتیکی خود را تقویت کرده و نفوذ بازیگران خارجی را در منطقه کاهش دهد.
یک ساختار نظامی مشترک به کشورهای عضو OTS اجازه می‌دهد تا سیاست‌های خارجی خود را بیشتر ادغام کنند، در مواقع بحرانی تصمیمات هماهنگ بگیرند و استراتژی‌های دفاعی مشترکی را توسعه دهند. این امر فضای مانور کشورهای ترک را، به ویژه در مناطق بسیار رقابتی مانند قفقاز، آسیای مرکزی و حوزه خزر، گسترش می‌دهد. همبستگی نظامی OTS هم ظرفیت مداخله بازیگران فرامنطقه‌ای را محدود می‌کند و هم به جهان ترک به عنوان بازیگری که دستور کار امنیتی خود را تعیین می‌کند، کمک می‌کند.
علاوه بر این، همکاری نظامی راه را برای استقلال کشورهای ترک در حوزه دفاعی هموار می‌کند. ظرفیت ترکیه که در سال‌های اخیر در زمینه‌هایی مانند هواپیماهای بدون سرنشین، خودروهای زرهی، سیستم‌های جنگ الکترونیک و فناوری‌های موشکی توسعه یافته است، فرصت‌های مهمی را برای کشورهای عضو OTS در زمینه تولید مشترک و اشتراک‌گذاری فناوری فراهم می‌کند. پروژه‌های دفاعی مشترک، استقلال استراتژیک را از نظر همکاری اقتصادی و فناوری و همچنین همکاری نظامی ایجاد خواهد کرد.
با این حال، افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی فراتر از نمایش قدرت، به انعطاف‌پذیری نهادی منجر می‌شود. بنابراین، مهم است که سازوکارهای هماهنگی نظامی که قرار است در OTS ایجاد شوند، توسط ساختارهای نهادی مانند مراکز مدیریت بحران، شورای دفاع مشترک یا نیروهای حافظ صلح پشتیبانی شوند. چنین چارچوب نهادی، حضور جهان ترک را در نظام بین‌المللی نه تنها از طریق پیوندهای فرهنگی، بلکه از طریق سازوکارهای امنیتی ملموس نیز تضمین می‌کند.
منبع: ترکیه تودی
