هیجان زودگذر ترامپ؛ چرا پایان جنگ اوکراین دور از دسترس است؟!
با فروکش کردن تبلیغات رسانه‌ای حول نشست آلاسکا، واقعیت‌های سخت میدانی و مواضع غیرقابل انعطاف کی‌یف و مسکو آشکار شده است. علی‌رغم ادعاهای اولیه ترامپ، نه تنها راه صلح هموار نشده، که پیچیده‌تر نیز شده و رهبران غربی با صراحت از پیشرفت ناچیز و ادامه جنگ فرسایشی سخن می‌گویند.
روح‌اله صالحی، کارشناس مسائل بین‌الملل
اندیشکده زاویه: درحالی که نشست «آلاسکا» میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین با تمام هیاهوی رسانه‌ای لحظاتی کوتاه از امیدواری را به صحنه سیاسی جهان تزریق کرد و ترامپ از پیشرفت بزرگ سخن گفت اما وقتی گرد و خاک تبلیغات دیدار آلاسکا فرو نشست، تصویر واقعی عیان شد. اکنون رهبران آمریکا و اروپا با صراحت بیشتری از واقعیت‌های سخت میدانی و پیچیدگی‌های سیاسی سخن می‌گویند، واقعیت‌هایی که نشان می‌دهد راه صلح نه تنها باز نشده بلکه همچنان مسدود و پرسنگلاخ است.
واشنگتن اگرچه تلاش می‌کند نشست آلاسکا را نوعی دستاورد نشان دهد اما اظهارات اخیر مقامات کاخ سفید حاکی از آن است که آن‌ها نیز به خوبی از سختی مسیر آگاهند. جیمز دی ونس، معاون ترامپ با بیان اینکه روسیه برخی امتیازات قابل توجه ارائه کرده، گفت که هنوز هیچ چیز نهایی نشده و جزئیات مبهم باقی مانده است.
ترامپ نیز با ابراز ناامیدی از روند مذاکرات و افزایش تلفات انسانی در جنگ اوکراین گفت که اگر ظرف دو هفته پیشرفتی در مسیر حل و فصل مسالمت‌آمیز درگیری در اوکراین حاصل نشود، تحریم‌های جدیدی علیه روسیه اعمال خواهد کرد. ترامپ همچنین گفت که فعلاً از تلا‌ش‌ها برای رسیدن به توافق صلح فاصله می‌گیرد.
ادعاهای ترامپ درباره توانایی دستیابی سریع به توافق صلح، تاکنون با واقعیت‌های میدانی و سیاسی همخوانی نداشته و مواضع اخیر او نشان می‌دهد که حتی در بالاترین سطوح کاخ سفید، امید چندانی به پایان سریع جنگ وجود ندارد و نشست آلاسکا نیز بیش از آنکه راهگشا باشد، جنبه‌ای تبلیغاتی داشت.
علاوه‌بر واشنگتن، رهبران اروپا نیز در حال حاضر نسبت به چشم‌انداز پایان زودهنگام جنگ بسیار محتاط هستند. فردریش مرتس، صدراعظم آلمان اعلام کرد آنچه در مسیر صلح به دست آمده «تنها دو درصد» از راهی است که باید طی شود. این پیشرفت اندک نمادی روشن از مشکلات پیش روست، از اختلافات بنیادین میان طرفین درگیر گرفته تا فشارهای داخلی و محدودیت‌های استراتژیک که هر گونه پیشرفتی را غیرممکن می‌سازد. بنابراین، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند پیمودن 98 درصد مابقی مسیر پر پیچ و خم سال‌ها به طول خواهد انجامید و کشورهای غربی همچنان ناچار به تحمل تبعات بحران خواهند بود.
مواضع سخت کی‌یف و مسکو
عامل دیگری که راه رسیدن به صلح را دور از دسترس می‌کند، مواضع سرسختانه مقامات کی‌یف و کرملین است که حاضر نیستند ذره‌ای از اصول خود عقب‌نشینی کنند.
مقامات روسی اعلام کردند که دیداری میان مسکو و کی‌یف در آینده نزدیک برنامه‌ریزی نشده و تنها زمانی چنین اتفاقی خواهد افتاد که چهارچوب‌ها از قبل تنظیم شده باشد. این موضع عملاً نشان می‌دهد روسیه حاضر نیست به سادگی پای میز مذاکره با اوکراین بنشیند و همچنان در پی گرفتن امتیازات حداکثری به ویژه تسلط بر استانهای شرقی اوکراین از طریق میدان نبرد است.
در مقابل، زلنسکی رئیس جمهور اوکراین هم با اینکه درباره واگذاری اراضی به مسکو از سوی غرب تحت فشار است با این حال تاکید کرد که «هیچ سرزمینی از اوکراین به روسیه واگذار نخواهد شد». این موضع ادامه همان خط قرمزی است که کی‌یف از ابتدای جنگ بر آن اصرار داشته و باعث شده تمامی طرح‌های سازش روی کاغذ باقی بمانند. از اینرو، تضاد مطلق بین خواسته‌های مسکو و کی‌یف عملاً هر امکانی برای مصالحه کوتاه‌مدت را از بین برده است.
در این میان، زلنسکی بیش از پیش در موقعیت دشواری قرار گرفته است. از یک‌سو فشار داخلی و روحیه ملی‌گرایانه مردم اوکراین به او اجازه هیچ عقب‌نشینی سرزمینی نمی‌دهد و از سوی دیگر، ادامه جنگ فرسایشی هزینه‌های سنگینی بر دوش کشورش می‌گذارد. او می‌کوشد میان این دو واقعیت تناقض‌آمیز تعادل برقرار کند اما مواضع صریحش درباره عدم واگذاری خاک کشور عملاً دست هر میانجی‌گری را بسته است. حتی اگر ترامپ واقعاً بخواهد طرحی جامع به اجرا بگذارد، بدون انعطاف کی‌یف چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.
کمک‌های تسلیحاتی آتش جنگ را شعله‌ور می‌کند
توافق صلح زمانی امکان‌پذیر است که نشانه‌هایی از کاهش تنش‌ها در میدان دیده شود اما غربی‌ها برخلاف ادعاهای صلح‌طلبانه با ارسال تسلیحات بیشتر به کی‌یف، مسیر دستیابی به صلح را ناهموار می‌کنند.
جوزپه کاوو دراگون، رئیس کمیته نظامی ناتو در سخنانی با بیان اینکه روسیه دنبال گفتگو و صلح نیست، از ارسال کمک‌های جدید به اوکراین طی ماه‌های آینده خبر داد. همزمان، واشینگتن فروش 3555 موشک کروز ERAM هواپایه به اوکراین را تایید کرد.
این چرخه معیوب تسلیح و پاسخ نظامی به جای ایجاد فضای اعتماد، شکاف‌ها را عمیق‌تر کرده و هر گونه چشم‌انداز آتش‌بس را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. تداوم جریان تسلیحات غربی به کی‌یف نه تنها جنگ را طولانی‌تر می‌کند بلکه انگیزه اوکراین برای پذیرش مصالحه را نیز کاهش می‌دهد، چرا که رهبران این کشور تصور می‌کنند با حمایت مستمر غربی می‌توانند دست بالا را در میدان به دست آورند.
تحولات میدانی اخیر نیز نشان می‌دهد که جنگ به نقطه‌ای نرسیده که طرفین به سازش ترغیب شوند. نیروهای روسی در جبهه شرقی دست به حملات سنگین زده‌اند و سعی دارند خطوط دفاعی اوکراین را بشکنند، درحالی که کی‌یف با دریافت تسلیحات جدید از ناتو همچنان مقاومت می‌کند. در چنین فضایی، هر دو طرف به جای امتیازدهی بر این باورند که می‌توانند با کمی زمان بیشتر شرایط بهتری در میدان و سپس پای میز مذاکره رقم بزنند. همین محاسبه استراتژیک موجب می‌شود چشم‌انداز صلح دور از دسترس باقی بماند.
در نهایت، تصویر کلی از تحولات پس از نشست آلاسکا نشان می‌دهد که مسیر صلح نه تنها کوتاه نشده بلکه پیچیده‌تر هم شده است. آنچه امروز در برابر ما قرار دارد نه پایان جنگ بلکه ادامه درگیری در قالبی فرسایشی و پرهزینه است. اروپا و آمریکا گرچه به دنبال کاهش هزینه‌ها هستند اما نمی‌توانند از اوکراین بخواهند بر سر سرزمین خود معامله کند. روسیه هم حاضر به عقب‌نشینی نیست و همچنان جنگ را بخشی از راهبرد بزرگتر خود علیه ناتو می‌داند.
اکنون صلح در اوکراین راهی طولانی و پر از موانع پیش‌رو دارد که هیچ یک از بازیگران اصلی آمادگی عبور از آن را ندارند. بنابراین، تا زمانی که تضادهای بنیادی پابرجاست، هر مذاکره‌ای هرچقدر پر سر و صدا هم باشد تنها تصویری خیالی از صلح را در چشم افکار عمومی ترسیم می‌کند و حقیقت این است که پایان جنگ هنوز در افق نزدیک دیده نمی‌شود.
