تحریم‌های ترکیه علیه ایران؛ نمادین یا واقعی؟!
اقدام اخیر آنکارا در پیوستن به صف تحریم علیه ایران بیش از هر چیز پیامی دیپلماتیک است. ترکیه می‌خواهد نشان دهد در هماهنگی با جامعه جهانی فعال است، اما درعین‌حال نمی‌خواهد پیوندهای تاریخی و اقتصادی خود با ایران را قربانی این سیاست کند.
اندیشکده زاویه: وقتی ترکیه هفته گذشته اعلام کرد دارایی افراد و نهادهای مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را مسدود خواهد کرد، این تصمیم تقریباً در رسانه‌های ترکیه پوشش داده نشد. اما در میان سرمایه‌گذاران، دانشجویان و صاحبان کسب‌وکار ایرانی در استانبول، آنکارا و آنتالیا، بلافاصله نگرانی درباره مسدود شدن حساب‌های بانکی را برانگیخت.
شکاف بین بی‌تفاوتی عمومی در ترکیه و نگرانی خصوصی ایرانیان ساکن آنجا، ماهیت مبهم دستور اجرایی رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان را نشان می‌دهد. کارشناسان می‌گویند این اقدام عمدتاً نمادین و یک حرکت دیپلماتیک برای نشان دادن همسویی با تحریم‌های سازمان ملل، نه یک تغییر بنیادی در روابط ترکیه و ایران.
با این حال، برای هزاران ایرانی که در ترکیه زندگی و کسب‌وکار ایجاد کرده‌اند، تمایز بین نمادین و اساسی کمتر از عدم قطعیتی است که این اعلام ایجاد کرده است.
تصمیم ترکیه افراد و سازمان‌های درگیر در برنامه توسعه هسته‌ای ایران را هدف قرار می‌دهد. این اقدام پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه انجام شده که تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را علیه ایران پس از فروپاشی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ مجدداً برقرار کرد. ایالات متحده، کانادا و بریتانیا اقدامات مشابهی را اجرا کرده‌اند که فشار بین‌المللی هماهنگی را علیه تهران ایجاد می‌کند. اما تحلیلگران معتقدند اقدام ترکیه از نظر دامنه و هدف به طور قابل توجهی با تحریم‌های غربی تفاوت دارد.
«صالح جناب بایدار» جامعه‌شناس و روزنامه‌نگار در روزنامه «کارار»، در گفتگو با ایران وایر با اشاره به تحریم‌های وضع‌شده توسط ترکیه علیه جمهوری اسلامی می‌گوید: «من فکر می‌کنم این تحریم‌ها بیشتر حالت سمبلیک دارند و از قبل هم به ایران اطلاع داده‌شده است و فکر نمی‌کنم موجب تنش میان دو کشور بشود.»
آقای بایدار با اشاره به اینکه خبر تحریم ترکیه علیه جمهوری اسلامی در رسانه‌های نزدیک به حکومت ترکیه پوشش داده نشده می‌گوید: «مدیاهای نزدیک به حکومت به‌صورت گزیده‌ای و یا انتخابی اخبار را پوشش می‌دهند.»
او معتقد است: «وقتی رسانه این خبر را پوشش بدهد باید به‌تمامی جوانب ماجرا اشاره کند. این جوانب هم می‌تواند این باشد که آیا ترکیه فقط برای نشان دادن حسن نیت خود نسبت به آمریکا این کار را کرده است یا نه و اینکه در مقابل آنچه چیزی گرفته است. این مسایل شفاف نیستند به همین دلیل این رسانه‌ها خبر مربوط به تحریم را پوشش ندادند.»
«باریش آدی‌بللی»، استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین‌الملل، در گفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید: «این اولین بار نیست که ترکیه چنین اقدامی انجام می‌دهد. پیش‌تر هم در موارد مشابه در چارچوب تعهدات بین‌المللی خود چنین تصمیم‌هایی گرفته بود. بااین‌حال ترکیه در حوزه انسانی هیچ‌گاه اقدامی علیه مردم ایران انجام نداده و چنین مواردی را نپذیرفته است. درواقع این مسئله بیشتر یک موضوع حقوقی است. چراکه ترکیه عضو سازمان ملل است و ملزم به اجرای برخی مصوبات بین‌المللی محسوب می‌شود.»
او در ادامه می‌افزاید: «این اقدام را نمی‌توان لزوماً یک اقدام مستقیم علیه ایران دانست. واقعیت این است که بسیاری از این شرکت‌ها ممکن است اصلاً در ترکیه فعالیتی نداشته باشند؛ بنابراین تأثیر مستقیم چندانی بر اقتصاد ایران یا حتی روابط اقتصادی دو کشور نخواهد داشت.»
آقای «آدی‌بللی»، می‌گوید که «فکر نمی‌کنم این تصمیم به تنش جدی میان دو کشور منجر شود. بلکه موضوع تحریم‌های سازمان ملل احتمالاً موجب می‌شود روابط میان تهران و آنکارا در آینده نزدیک حتی نزدیک‌تر شود و سطح تجارت بین دو کشور افزایش یابد.»
این استاد روابط بین‌الملل با اشاره به عدم پوشش این خبر در بسیاری از رسانه‌های داخلی ترکیه تأکید می‌کند: «افکار عمومی بیشتر بر غزه و سفر رئیس‌جمهور ترکیه به آمریکا متمرکز است. به همین دلیل این خبر در اولویت خبری و سیاسی پایین‌تری قرارگرفته و کمرنگ‌تر دنبال شده است.»
«دومان بیلگین»، استاد اقتصاد در گفتگو با ایران‌وایر می‌گوید: «این مسایل در دوران آقای احمدی‌نژاد هم وجود داشته است. به‌احتمال‌زیاد آقای اردوغان این تصمیم را بر اساس درخواست آمریکا اتخاذ کرده، اما باید توجه داشت که او در سازمان ملل نیز از حقوق جمهوری اسلامی برای مذاکره دفاع کرد و این موضع‌گیری شاید اهمیت بیشتری از این مصوبه ریاست‌جمهوری داشته باشد. درواقع، این اقدام ترکیه هم بُعدی سمبلیک دارد و هم می‌تواند آثار عملی محدود داشته باشد.»
آقای بیلگین با اشاره به اینکه ترکیه عضو ناتو و بخشی از بلوک غرب است، درحالی‌که جمهوری اسلامی ایران در سوی مقابل این بلوک قرار دارد می‌گوید: «بااینکه این دو کشور همسایه روابط سیاسی و اقتصادی نزدیکی دارند ولی حجم مبادلات اقتصادی ایران و ترکیه در پایین‌ترین حد خود قرار دارد و به حدود ۶ میلیارد دلار رسیده که بخش عمده آن به واردات گاز ترکیه از ایران مربوط می‌شود. ازاین‌جهت، چنین تصمیمی عملاً ضربه‌ای به اقتصاد دو کشور وارد نخواهد کرد.»
به گفته آقای بیلگین، «بااینکه ترکیه بر اساس حقوق بین‌الملل موظف به اجرای چنین مصوباتی است. درعین‌حال، تجربه نشان داده است که حتی در شرایط تحریم نیز دو کشور راه‌هایی برای همکاری و حتی دور زدن محدودیت‌ها پیداکرده‌اند.»
تصمیم اخیر دولت ترکیه مبنی بر هماهنگی با تحریم‌های سازمان ملل و کشورهای غربی علیه برنامه هسته‌ای ایران، در یک روز گذشته بازتاب‌هایی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت. برخی ناظران آن را اقدامی جدی علیه روابط اقتصادی دو کشور دانستند؛ اما تحلیلگران بر این باورند که این تصمیم بیشتر جنبه نمادین دارد و تغییر بنیادین در مناسبات تهران و آنکارا را موجب نمی‌شود و پیام سیاسی برای غرب در پی دارد.
با این‌حال، فعالان اقتصادی و ایرانیان مقیم ترکیه معتقدند این تصمیم می‌تواند پیامدهایی در سطح محدود ایجاد کند. برای نمونه، بانک‌های ترکیه که سال‌هاست در زمینه ارائه خدمات بانکی به شهروندان ایرانی محدودیت‌هایی اعمال می‌کنند احتمالاً سخت‌گیری بیشتری نشان دهند. این موضوع به‌ویژه برای دانشجویان و ایرانی‌های مقیم ترکیه که در حوزه‌های صنعتی و گردشگری مشغول به کارند، نگرانی‌هایی به همراه داشته است.
درمجموع، کارشناسان بر این باورند که اقدام اخیر آنکارا بیش از هر چیز پیامی دیپلماتیک است. ترکیه می‌خواهد نشان دهد در هماهنگی با جامعه جهانی فعال است، اما درعین‌حال نمی‌خواهد پیوندهای تاریخی و اقتصادی خود با ایران را قربانی این سیاست کند.
منبع: ایران وایر
