ابتکار پهپادی آمریکا و پیامدهای آن برای ترکیه
ایالات متحده در تلاش است تا با «بازتفسیر» مقررات محدودکننده فروش پهپادهای مسلح، نفوذ خود را در بازار جهانی بازیابد. واشنگتن با کاهش محدودیت‌های صادراتی با مقررات ۲۰۲۰ و ۲۰۲۵، فروش سیستم‌هایی مانند پریدیتور و ریپر را «تسهیل» کرده است.
اندیشکده زاویه: در ایالات متحده، دولت دونالد ترامپ گامی اساسی برای رقابت با شرکت‌های تولیدکننده پهپادهای غیرمسلح و مسلح چینی، ترکی و اسرائیلی برداشته است. این دولت مقررات بین‌المللی محدودکننده فروش پهپادهای مسلح را «بازتفسیر» کرده و عملاً سامانه‌های پهپادی که قبلاً ممنوع بودند را از محدوده آن خارج کرده است.
می‌توان پیش‌بینی کرد که با این اقدام ایالات متحده، اوضاع برای تولیدکنندگان ترکیه‌ای و دیگر تولیدکنندگان UCAV در سراسر جهان دشوارتر خواهد شد.
رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) که تجارت موشک‌ها، پهپادها و اجزای مرتبط را محدود می‌کند، در سال ۱۹۸۷ تحت رهبری ایالات متحده تأسیس شد. این رژیم فاقد الزام قانونی است و به عضویت داوطلبانه ۳۵ کشور همفکر، از جمله ترکیه و روسیه، متکی است. اساساً، هدف این مقررات محدود کردن ابزارهای رساندن سلاح‌های کشتار جمعی (WMD) به اهداف است. هدف اصلی آن طبقه‌بندی این تجهیزات به عنوان حیاتی (دسته ۱) و کمتر حیاتی (دسته ۲) و ممنوعیت کامل فروش آنها، با برخی استثنائات است.
دولت ترامپ چه چیزی را «به طور متفاوت تفسیر» کرد؟
دولت ترامپ استدلال می‌کند که قانون FTKR منافع امنیت ملی ایالات متحده را نقض می‌کند و به ویژه، ایالات متحده را در رقابت با چین عقب نگه می‌دارد. برای این منظور، گام‌های متعددی برداشته است. با اصلاحیه سال ۲۰۲۰، ممنوعیت صادرات پهپادهای مسلح با برد ۳۰۰ کیلومتر و بار ۵۰۰ کیلوگرم تعدیل شد. بر این اساس، معیار سرعت معرفی شد و سامانه‌هایی با حداکثر سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت به زیر حد بحرانی کاهش یافته و برای فروش عرضه شدند.
با این حال، برای هر فروش و صدور مجوز، همچنان درخواست‌های جداگانه‌ای لازم بود. در نتیجه، قانون سال ۲۰۲۰ اجازه صادرات رایج‌ترین سامانه‌ها، مانند MQ-20 Predator، MQ-9 Reaper و RQ-4 Global Hawk را داد. (با قانون سال ۲۰۲۰، تنها Bayraktar Kızılelma، در میان پهپادهای مسلح ترکیه، از حد مجاز سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت فراتر می‌رود.) پس از این قانون، ایالات متحده به هند و قطر صادرات انجام داد. درخواست امارات متحده عربی برای خرید پهپاد تایید شده و تحویل آن در حال انجام است.
با وضع قانون سپتامبر ۲۰۲۵، واشنگتن کنترل بر UCAVها را کاهش داد و آنها را به عنوان هواپیماهای سرنشین‌دار به جای هواپیماهای بدون سرنشین در نظر گرفت. این امر تا حد زیادی مکانیسم‌های سنتی تأیید صادرات برای همه صادرات UCAV را از بین برد. در حالی که این تصمیم کاملاً با منطق FTKR در تضاد است، کاخ سفید این راه حل را راهی برای جلوگیری از افول ایالات متحده در بازار جهانی UCAV می‌داند.
در سال‌های اخیر، سیاست‌های محدودکننده ایالات متحده، راه را برای چین و سایر تولیدکنندگان برای فروش پهپاد به متحدان ایالات متحده هموار کرده و چالشی استراتژیک برای واشنگتن ایجاد کرده است. در حالی که قانون ۲۰۲۰ فروش بسیاری از پهپادها را ممکن ساخت – اگرچه روند تأیید آن زمان‌بر بود – قانون سپتامبر ۲۰۲۵ راه را برای فروش همه پهپادها هموار کرد. این امر زمینه را برای ۱۰۰ فروند MQ-9 Reaper درخواستی عربستان سعودی به عنوان فروش نظامی خارجی (FMS) و تحویل سریع آنها فراهم کرد.
آیا شرکت‌های پهپادی ترکیه در انتظار از دست دادن بازار هستند؟
زمانی که ایالات متحده موانع صادراتی را بردارد، طبیعتاً فروش جهانی خود را افزایش خواهد داد. انتظار می‌رود این امر سهم بازار چین، ترکیه و اسرائیل را تحت فشار قرار دهد. کشورهای حوزه بالتیک مانند استونی، لیتوانی و لتونی، کشورهای اروپای شرقی مانند لهستان، رومانی و مولداوی و کشورهای قفقازی مانند آذربایجان و ارمنستان، به ویژه آن‌هایی که از جانب روسیه «خطر» را احساس می‌کنند، به طور فزاینده‌ای به پهپادهای ساخت ایالات متحده روی خواهند آورد، هم برای دستیابی به عملکرد بالاتر و هم برای تقویت اتحادهای خود.
دلایل متعددی پشت ظهور شرکت‌های ترکیه‌ای در بازار جهانی پهپادهای مسلح وجود داشت. این دلایل را می‌توان تقریباً به عنوان «رعایت محدوده FTKR»، «محدودیت‌های سیاسی و فنی کمتر قبل و بعد از فروش» و «مزایای جغرافیایی، سیاسی و لجستیکی» فهرست کرد. علاوه بر این، مزیت هزینه، محصولات ترکیه را در مقایسه با سایر رقبا جذاب‌تر کرد. پهپادهای مسلح ترکیه که در حال حاضر تقریباً در اختیار 30 کشور هستند، احتمالاً در موجودی آنها باقی خواهند ماند.
در حالی که سیستم‌های پهپاد مسلح نیاز به سرمایه‌گذاری در آموزش، نگهداری و لجستیک دارند، البته نه به اندازه جت‌های جنگنده. در این زمینه، برای تولیدکنندگان ترکیه بسیار مهم است که به ارائه پشتیبانی مداوم به مشتریان خود در زمینه لجستیک، نگهداری و قطعات یدکی ادامه دهند. دو گروه از کشورها وجود دارند که هنوز پهپادهای مسلح ترکیه را خریداری نکرده‌اند: کشورهایی که به ترکیه نزدیک هستند اما به دلایل مختلف خریداری نکرده‌اند و کشورهایی که به ترکیه نزدیک نیستند و با خطر درگیری روبرو هستند که می‌تواند در کوتاه‌مدت منجر به نیازهای نظامی شود. این کشورها به دنبال راه‌حل‌هایی با عملکرد متوسط، زمان تحویل کوتاه و هزینه‌های پایین خواهند بود. بنابراین، بدون مشخص کردن اینکه کدام کشورها می‌توانند خریداران بالقوه باشند، مناسب است که آنها را از این منظر بررسی کنیم.
حتی کشورهایی که به دنبال تقویت اتحاد خود با ایالات متحده هستند، ممکن است به دلیل هزینه، به گزینه‌های اقتصادی‌تر روی آورند. به عنوان مثال، هزینه کل مالکیت Bayraktar TB-2 تقریباً 5 میلیون دلار است، در حالی که همتای آمریکایی آن در کلاس MALE، MQ-9 Reaper، با مشخصات فنی برتر خود، تقریباً 20 میلیون دلار ارزش دارد. در حالی که قیمت‌گذاری برای هر پهپاد مسلح متفاوت است، تفاوت قیمت بین پهپادهای آمریکایی و ترکیه‌ای می‌تواند سه تا پنج برابر بیشتر باشد. اگر تولیدکنندگان آمریکایی به کاهش انقلابی هزینه‌ها دست یابند – همانطور که ایلان ماسک در بخش خودرو اجرا کرده است – تعادل رقابتی می‌تواند به سرعت تغییر کند.
خطراتی که بخش پهپاد ترکیه ممکن است با آن مواجه شود
حمایت سیاسی و اقتصادی استراتژیک از صنایع دفاعی در سطح جهانی و در ترکیه بسیار مهم است. عدم حفظ این موقعیت احتمالاً تأثیر منفی بر فروش خواهد گذاشت. علاوه بر این، اگر تحریم‌هایی که قبلاً توسط کشورهای تأمین‌کننده اعمال شده بود، در آینده به طور سیستماتیک اجرا شوند، باید احتمال فروپاشی کامل زنجیره تأمین قطعات حیاتی مانند موتور یا دوربین را در نظر گرفت. علاوه بر این، ادعاهایی مبنی بر استفاده از پهپادهای صادراتی در نقض حقوق بشر، فروش را پیچیده خواهد کرد. سیاست‌های صادراتی و بازرسی‌ها باید به وضوح برای رفع این خطر هماهنگ شوند.
منبع: perspektif
