چالش علویان برای تحقق شهروندی برابر در سایه بودجه‌های کلان نظامی و مذهبی
جامعه علوی ترکیه، در حالی خواستار سهم عادلانه‌ای از بودجه کشور و تحقق شهروندی برابر است که بودجه‌های کلان به بخش‌های نظامی و سازمان امور دینی (دیانت) اختصاص می‌یابد؛ بودجه دیانت در سال ۲۰۲۶ از هشت وزارتخانه پیشی گرفته و هزینه‌های نظامی نیز روندی صعودی دارد. علویان بر این باورند که این توزیع ناعادلانه بودجه، نه تنها خواسته‌شان برای “بودجه ویژه” نیست، بلکه نشان‌دهنده “تبعیض آشکار” در نظام سکولار ترکیه است.
دکتر حسن صادقیان، کارشناس مسائل ترکیه
اندیشکده زاویه: جامعه علوی ترکیه سال‌هاست در چهارچوب روند رو به رشد دمکراسی این کشور و همچنین به جهت گسترش مراکز و مؤسسات عبادی و فرهنگی، خواستار تخصیص سهمی عادلانه از بودجه کشور هستند؛ درخواستی که به زعم رهبرانشان مبارزه برای شهروندی برابر است.
رهبران علوی معتقدند وقتی در مورد مبارزه برای شهروندی برابر صحبت می‌کنیم، یعنی مسئله شهروندی برابر، همه نظام مسائل و مطالبات جامعه ترکیه را در بر می‌گیرد، چه برای علویان، چه برای سنی‌ها، یا سایر گروه‌های مذهبی و همه کسانی که خود را غیر خودی می‌دانند یا به حاشیه رانده شده‌اند. لذا علویان خواستار بودجه ویژه برای علویان نیستند بلکه خواستار آن چه حق‌شان است می‌باشند.
فقر وحشتناک در مقابل بودجه جنگی
رهبران علوی با اشاره به حاکم شدن فقر وحشتناک در جامعه ترکیه که به‌ویژه در چند سال اخیر تشدید شده و همه شهرها و مناطق را دربرگرفته است، به مسئله تبعیض و حاکم شدن رژیمی از برده‌داری انتقاد می‌کنند که در آن بخش قابل توجهی از جامعه با دستمزدهایی بسیار پایین‌تر از خط فقر مواجه هستند. این درحالی است که همچنان بودجه کشور جنگی است. اخیراً، سفر نخست وزیر بریتانیا به ترکیه، توافقات انجام شده را آشکار کرد. همچنین جلساتی که رئیس جمهور ترکیه در کاخ سفید با رئیس جمهور آمریکا برگزار کرد، شایعات و گمانه‌زنی‌ها پیرامون وعده‌های داده شده مقامات ترکیه ایجاد کرده است.
شایان ذکر است طبق گزارش رسانههای ترکیه‌ای هزینه‌های نظامی ترکیه در سال ۲۰۲۵ به ۳۷.۵ میلیارد دلار خواهد رسید و نقش آن را در ناتو افزایش می‌دهد که این کشور را از نظر مقیاس اقتصاد نظامی در بین کشورهای ناتو به «رده دوم با مقیاس بالا» می‌رساند.
همچنین طبق گزارشهای برخی رسانههای ترکیه، دولت ترکیه قصد دارد در بودجه سال 2026 خود منابع قابل توجهی را به صنایع دفاعی و هزینه‌های امنیت داخلی اختصاص دهد. در بودجه پیش‌بینی‌شده، 1.2 تریلیون لیر ترکیه به هزینه‌های دفاعی و 953 میلیارد لیر ترکیه به فعالیت‌های امنیت داخلی اختصاص داده خواهد شد.
اختصاص بودجه ویژه در نظام سکولار ممنوع است
از سوی دیگر، رهبران علوی با اشاره بر توزیع عادلانه بودجه و ثروت در کشور، تأکید می‌کنند علویان خواستار «بودجه ویژه» برای خودشان نیستند. در اصل، در یک کشور سکولار، هیچ بودجه‌ای برای گروه‌های مذهبی اختصاص داده نمی‌شود و با همه شهروندان آن کشور به‌طور یکسان رفتار می‌شود. در این راستا، رهبران علوی این سئوال را مطرح می‌کنند که تخصیص بودجه بالا برای ریاست امور مذهبی (سازمان دیانت)، برای جامعه علویان چه معنایی دارد؟ پاسخي که عموماً مطرح می‌شود این است که «تبعیض آشکار» در تخصیص بودجه وجود دارد و حکایت از توزیع ناعادلانه ثروت در کشور است.
اساساً، وقتی بودجه سازمان دیانت بسیار بیشتر از بودجه اختصاص یافته به چندین وزارتخانه نظیر وزارت آموزش ملی، بهداشت و محیط زیست و… است، عدالتی باقی نمیماند و ماحصل آن تشدید تمامیت‌خواهی و ارتجاع‌گرایی در امر دینی و عقیدتی است.
گفتنی است در طی دو سال اخیر با تأسیس «ریاست فرهنگ و جمعخانه علوی بکتاشی» بودجه‌های قابل توجهی در خصوص امور و مطالبات جامعه علوی از جمله ساخت و بازسازی جمع‌خانه‌های علوی تخصیص داده شد. طبق گزارش نوری ارسوی، وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه، «ریاست فرهنگ و جمعخانه علوی – بکتاشی»، در سال 2024 با استفاده از بودجه‌ای بالغ بر ۱۴۸ میلیون لیر، اقداماتی را برای افزایش ظرفیت فیزیکی ۹۷ جمعخانه در منطقه زلزله‌زده انجام داده است و موارد زیر را خاطرنشان کرد:
«علاوه بر این، آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای ساخت ۱۳ جمعخانه جدید که جایگزین جمع‌خانه‌های تخریب‌شده و به‌شدت آسیب‌دیده خواهند شد، با همکاری وزارت محیط زیست، شهرسازی و تغییرات اقلیمی ما تکمیل شده است. در مجموع ۲۵۸ میلیون لیر برای سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ به این مرکز اختصاص داده شده است و نیازهای نگهداری، تعمیر و تجهیز ۳۵۵ جمعخانه برآورده شده است. تا به امروز، هزینه‌های روشنایی ۸۵۳ جمعخانه نیز توسط ریاست تأمین شده است. ریاست همچنین به فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی ۱۷۶ سازمان، جمعخانه و جامعه مدنی کمک کرده است».
شایان ذکر است بودجه وزارتخانه فرهنگ و گردشگری ترکیه برای سال 2025، شامل مؤسسات وابسته و مرتبط، 53 میلیارد و 202 میلیون و 392 هزار لیر بود.
در پایان خاظرنشان می‌شود طبق گزارش های اولیه، بودجه سال ۲۰۲۶ ریاست امور دینی ترکیه (دیانت) با ۱۷۴.۳ میلیارد لیر ترکیه از بودجه هشت وزارتخانه پیشی گرفت.
پیش‌بینی می‌شود بودجه ریاست امور مذهبی در سال ۲۰۲۷، ۱۹۶.۳ میلیارد لیر ترکیه و در سال ۲۰۲۸، ۲۱۶.۱ میلیارد لیر ترکیه باشد. وزارتخانه‌ها و بودجه‌هایی که ریاست امور مذهبی با بودجه ۱۷۴.۳ میلیارد لیر ترکیه اختصاص داده شده برای سال آینده از آن‌ها پیشی خواهد گرفت، به شرح زیر است:
- وزارت کشور ۱۱۹.۵ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت امور خارجه ۴۶.۸ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت حمل و نقل و زیرساخت ۱۶۷.۲ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت انرژی و منابع طبیعی ۲۳.۴ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت فرهنگ و گردشگری ۵۰.۸ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت صنعت و فناوری ۹۹.۱ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت محیط زیست، شهرسازی و تغییرات اقلیمی ۱۶۳.۸ میلیارد لیر ترکیه.
- وزارت تجارت ۷۶.۱ میلیارد لیر ترکیه.
- بودجه تخصیصی ریاست جمهوری برای سال آینده ۲۱.۲ میلیارد لیر ترکیه تعیین شده است.
گفتنی است مبالغ نهایی با تصویب قانون بودجه توسط مجلس ملی ترکیه نهایی خواهد شد. تخصیص اولیه دیانت برای سال 2025، 130 میلیارد و 119 لیر ترکیه گزارش شده است. این بودجه نشان‌دهنده افزایش تقریباً 44 میلیارد لیر ترکیه در یک سال است.
