آزادی اوجالان؛ پیششرط حل بنبست در فرآیند صلح ترکیه

انتقاد تازه دولت باغچلی از حزب دموکراسی و برابری خلقها (DEM) و تأکید بر خودداری از «خواستههای حداکثری»، بار دیگر مسئله آزادی عبدالله اوجالان را به کانون بحثهای سیاسی ترکیه بازگرداند. سخنان دوران کالکان، نماینده شاخه قندیل پ.ک.ک، آشکارا نشان میدهد که هرگونه پیشرفت در فرآیند صلح، منوط به آزادی رهبر زندانی پ.ک.ک است.
دکتر حسن صادقیان، کارشناس مسائل ترکیه
اندیشکده زاویه: جلسه گروه پارلمانی روز سهشنبه (هفته گذشته) در ترکیه جنجالی را برانگیخت که اذهان خیلی از صاحبنظران عرصه سیاست ترکيه را برانگیخت و این سئوال را مطرح کرد که «در ترکیه چه اتفاقی میافتد؟» دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی(MHP) از آن روزی که گفت «بگذارید بیاید و در پارلمان صحبت کند» تاکنون، هیچ انتقادی از روند صلح و اوجالان نکرده بود؛ اما اینک برای اولین بار پس از مدتها از حزب دموکراسی و برابری خلقها(DEM) زبان به انتقاد گشود. به نظر میرسد دلیل انتقاد او، شعارهای اوجالان بود که در جلسه گروه حزب DEM سر داده شد و سخنرانی نماینده مجلس که شهدا را «اجساد» توصیف کرد.
با این حال، پیام اصلی باغچلی در ادامه سخنانش نهفته بود: «ما باید از مطرح کردن خواستههای حداکثری در دستور کار خودداری کنیم.» شگفت آنکه در همان روز، باقرخان، رهبر DEM، خواستههای خود را فهرست کرد و پرسید: «کدام یک حداکثری است؟»
حداکثرگرایی اوجالان
با این حال، به نظر میرسد هنوز محتوای بحث «حداکثرگرایی» اوجالان را جامعه نخبگان ترکیه درک نکرده بودند. این تا زمانی بود که دوران کالکان (Duran Kalkan)، نماینده شاخه قندیل پ.ک.ک، روز بعد صحبت کرد . اظهار داشت:
«هیچ کس نمیتواند جنگجوی دیگری را از این کوه پایین بیاورد، مگر برای آزادی آپو- اوجالان. حتی اگر چهل سال هم صبر کنند، به این هدف نخواهند رسید. حتی اگر همه چیز را بگویند، به آن نخواهند رسید. هیچ کس این کار را نخواهد کرد، هیچ کس آنها را مجبور به انجام آن نخواهد کرد. هیچ کس نباید چنین چیزی را از ما انتظار داشته باشد.»
کالکان آشکارا اعلام کرد که تا زمانی که اوجالان آزاد نشود، از کوه پایین نخواهند آمد. واضح است که منظور باغچلی از «مطالبات حداکثری» پیششرط «آزادی اوجالان» بود. در واقع، خود باغچلی در سخنرانی خود یادآوری کرد: «بیانیه ۲۷ فوریه رهبر بنیانگذار (منظور اوجالان) برای ما اساسی است؛ هر کسی که بر اساس آن اصل حرکت کند، فردی منطقی است». زیرا بیانیه ۲۷ فوریه اوجالان، درخواستی بیقید و شرط برای زمین گذاشتن سلاح بود. ظاهراً، به گفته باغچلی، «آزادی اوجالان» یک مطالبه حداکثری و گامی خارج از «آن اصول» بود.
اوجالان و پیششرطها
در همان سخنرانی، کالکان اظهار داشت که «آپو تنها کسی است که میتواند این [وضعیت] را برای اجرای تصمیمات کنگره که توسط باغچلی ذکر شده بود، اجرا کند.» او ادامه داد: «ما نمیتوانیم آن را اجرا کنیم.» بنابراین، واضح است که «روند» با آزادی اوجالان به بنبست رسیده است.
بیانیه کالکان در مورد آزادیهای کمیسیون پارلمانی مبنی بر اینکه «کوه همچنان موش خواهد زایید و در نهایت قانون توبه جدیدی تصویب خواهند کرد» و سئوال بعدی او مبنی بر اینکه «آیا پیشانی مرا میبوسی، آیا مرا تا حد مرگ کتک خواهی زد، مهم نیست چه کار میکنی» و پاسخ او مبنی بر اینکه «آنها بیهوده منتظر خواهند ماند» در مورد راهحلهایی غیر از آزادی اوجالان، نشان میدهد که گامهایی که کمیسیون پارلمانی برخواهد داشت، نسبت به پ.ک.ک در درجه دوم اهمیت قرار دارند.
به طور خلاصه، مسئله اصلی برای پ.ک.ک این است: آیا اوجالان آزاد خواهد شد یا نه؟ واضح است که هر تصمیمی خلاف این، صرف نظر از آنچه باغچلی، اردوغان یا حزبDEM میگویند، یا هر گامی که کمیسیون بردارد، برای کسانی که انتظار میرود «از کوه پایین بیایند» باطل و بیاعتبار خواهد بود.
روندهای مکمل در ترکیه و سوریه
امروز دیگر واضح است که «روندی» که نیروهای کرد سوریه- PYD-SDFبا رژیم جدید در سوریه تجربه میکند و «روندی» که توسط باغچلی در ترکیه آغاز شد، مکمل یکدیگر هستند. در واقع، در حالی که حزب حاکم بر ترکیه ادعا میکرد که درخواست اوجالان برای زمین گذاشتن سلاح شامل PYDSDF نیز میشود، طرف PYD-SDF اصرار داشته و دارد که «این شامل ما نمیشود».
تأسف آن است که توافق بین مظلوم عبدی و جولانی در مورد ادغام SDF در دولت جدید در ۱۰ مارس با قتل عام علویها و دروزیها آزمایش شد. سپس درگیریهایی بین SDF و دمشق در تعدادی از مناطق رخ داد. در نتیجه، توافق ۱۰ مارس هرگز محقق نشد. بحران اصلی در این توافق، خودمختاری نیروهای دموکراتیک سوریه بود. هم دمشق و هم آنکارا میخواستند که نیروهای دموکراتیک سوریه سلاحهای خود را زمین بگذارند و به رژیم جدید بپیوندند. نیروهای دموکراتیک سوریه با رد این پیشنهاد، اجرای این پروژه را با تضمین خودمختاری سیاسی خود و حفظ نیروهای مسلح خود در چارچوب ارتش سوریه پیشنهاد دادند.
بن بست روند همزمان با بحران غزه
بنبست در این «روند» همزمان با بحران غزه دوباره آغاز شد. با روی کار آمدن ترامپ، توافقی اجباری در فلسطین حاصل شد، در حالی که اجرای راهحل ادغام در سوریه سرعت گرفت.
تام باراک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور سوریه و برد کوپر، فرمانده فرماندهی مرکزی ایالات متحده، در 6 اکتبر با مظلوم عبدی در حسکه دیدار کردند. البته موضوع اصلی ادغام بود و عبدی این موضوع را تأیید کرد: «اخیراً صحبتهایی در مورد کندشدن مذاکرات بین ما و دمشق مطرح شده است. تأثیرات این دیدار در دیدار ما در دمشق در روز بعد مشهود بود».
اما گویا، دمشق و شمال سوریه اخیراً، تحت نظارت ایالات متحده، وارد یک فرآیند شتابیافته شدهاند. در حالی که خودمختاری سیاسی و یک راهحل قانونی هنوز نامشخص است، به نظر میرسد که مهمترین مسئله، یعنی «ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه در ارتش سوریه»، همانطور که عبدی میخواست، حل شده است: «یک ارتش جدید سوریه در حال تأسیس است و ترکیه به عنوان نیروی اصلی آن در ارتش جدید سوریه نقش خواهد داشت.» به نظر میرسد که نیروهای دموکراتیک سوریه بدون انحلال سازمانی، احتمالاً با تغییر نام و نمادهای خود، خود را بازتعریف خواهند کرد. با این حال، دولت ترکیه این اقدام را در داخل کشور تبلیغ خواهد کرد: «ببینید، آنها خودشان را منحل کردهاند».
متأثر از آن بار دیگر، «روند» در ترکیه که ظاهراً به دلیل تمرکز بر راهحل سوریه مدتی متوقف شده بود، در روزهای آینده سرعت خواهد گرفت. در حالی که بازیگران مختلف در حال بحث در مورد گامهای مشخص مختلف هستند، واضح است که پ.ک.ک «آزادی اوجالان» را به عنوان پیششرط خروج ترکیه از کوهستان قرار خواهد داد. حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی یا ریسک یک «گام حداکثری» را خواهند پذیرفت که شکاف بزرگی در افکار عمومی داخلی ایجاد میکند؛. یا اوجالان را مجبور به اعلام این موضوع خواهند کرد که «من هیچ درخواستی برای ترک ندارم». در هر صورت، وضعیت اوجالان یکی از محورهای اصلی دستور کار ترکیه در دوره آینده خواهد بود.