آلاسکا، فرصتی برای صلح در اوکراین یا یالتای جدید؟
اندیشکده زاویه – رصد: در یک تحول مهم در عرصه بین‌المللی، روسای جمهور آمریکا و روسیه، دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، برای مذاکره پیرامون صلح در اوکراین در آلاسکا دیدار می‌کنند. این دیدار که در 15 آگوست برنامه‌ریزی شده است، در حالی انجام می‌شود که روسیه شرایط خود را برای پایان دادن به درگیری‌ها تعیین کرده است؛ پیشنهادی که شامل واگذاری سرزمین‌های اشغالی در ازای آتش‌بس می‌شود و نگرانی‌هایی را در مورد آینده اوکراین برانگیخته است. آیا این نشست تاریخی آلاسکا، گامی واقعی به سوی صلح پایدار خواهد بود یا صرفاً صحنه‌ای برای تحمیل شرایطی ناعادلانه به اوکراین؟
جان ای. هربست، مدیر ارشد مرکز اوراسیای شورای آتلانتیک و سفیر سابق ایالات متحده در اوکراین در وب‌سایت اندیشکده «شورای آتلانتیک» نوشت: بزرگ‌ترین خبر در صحنه بین‌المللی این است که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، و ولادیمیر پوتین، همتای روسی‌اش، توافق کرده‌اند که در ۱۵ آگوست در آلاسکا برای بحث در مورد صلح در اوکراین دیدار کنند و روسیه در واقع شرایط خود را برای پایان دادن به عملیات نظامی شرح داده است.
شرایط پیشنهادی کرملین «اشغال سرزمین‌های تصرف‌شده در جریان تهاجم نظامی روسیه را در ازای پایان دادن به درگیری‌ها تضمین می‌کند». این امر همچنین مستلزم آن است که اوکراین نیروهای خود را از مناطقی در استان‌های لوهانسک و دونتسک که در حال حاضر کنترل آن‌ها را در دست دارد، خارج کرده و به روسیه واگذار کند. ماهیت دقیق توافق ارضی که روسیه و ایالات متحده در مورد آن بحث می‌کنند هنوز مورد سوال است.
ترامپ در ۸ آگوست اظهار داشت: «ما قرار است برخی از آن‌ها را پس بگیریم و برخی را تغییر دهیم. تبادل سرزمین‌هایی برای بهبود هر دو طرف انجام خواهد شد.» دولت ترامپ همچنین با رهبران اوکراین و دیگر رهبران اروپایی در تماس بوده است تا پیشنهاد روسیه را بررسی کند. البته، اوکراین باید با هر توافقی موافقت کند. در کیف نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ترامپ ممکن است سعی کند اوکراین را مجبور به پذیرش شرایطی کند که او با پوتین بر سر آن به توافق رسیده است.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، با اشاره به اینکه قانون اساسی اوکراین ایجاب می‌کند که هرگونه تغییر ارضی باید توسط یک همه‌پرسی با مجوز پارلمان این کشور تصویب شود، به طور غیرمستقیم به این موضوع واکنش نشان داده است.
ترامپ چگونه به این نقطه رسید؟ طی دو ماه گذشته، رئیس جمهور آمریکا با افزایش مداوم فشار بر کرملین، زمینه را فراهم کرد. او با متقاعد کردن اعضای ناتو برای افزایش هزینه‌های دفاعی و مرتبط با دفاع به ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی در طول دهه آینده و از همه مهم‌تر، با تأیید اینکه کمک نظامی به اوکراین بخشی از این امر خواهد بود، به این هدف دست یافت. علاوه بر این، ترامپ با فروش سلاح‌های آمریکایی، از جمله سلاح‌های پیشرفته، به اعضای ناتو برای انتقال به اوکراین موافقت کرد.
او همچنین ضرب‌الاجل برای روسیه جهت حمایت از آتش‌بس تعیین کرد، ابتدا به پوتین پنجاه روز برای رعایت آتش‌بس فرصت داد و سپس این مهلت را به ده روز تا پایان ۸ آگوست کاهش داد. پس از دیدار استیو ویتکوف، فرستاده ویژه ایالات متحده، با پوتین در ۶ آگوست، که در آن رهبر روسیه شرایط آتش‌بس را به او واگذار کرد، ترامپ تعرفه‌هایی را برای هند به دلیل خرید نفت روسیه اعمال کرد و فشار بر مسکو را بیشتر افزایش داد.
اما با توجه به مذاکرات جاری با کرملین، ترامپ تصمیم گرفت وقتی مهلت ۸ آگوست بدون آتش‌بس به پایان رسید، تحریم‌های بیشتری اعمال نکند. دولت ترامپ به طور قابل درکی از این موضوع خوشحال است که کرملین اکنون به نظر می‌رسد که به طور جدی در حال مذاکره است. اهرمی که ترامپ از ماه ژوئن به دست آورده است، قطعاً شرایط را برای این امر فراهم کرده است. در عین حال، این نیز درست است که با رسیدن به این لحظه، به نظر می‌رسد ایالات متحده بدون کسب هیچ امتیازی از مسکو، فراتر از تمایل به توقف خصومت‌ها به عنوان بخشی از آتش‌بس، نه به عنوان یک توافق صلح، از بسیاری از موارد صرف نظر کرده است.
به عبارت دیگر، امتیازات ارضی به روسیه از قبل مطرح شده‌اند، اما مسائل حیاتی که مسکو باید بپذیرد، تنها در مذاکرات صلح بعدی مورد بررسی قرار خواهند گرفت. این مسائل مربوط به نگرانی‌های مشروع امنیتی اوکراین است. احتمالاً این مسائل برای کاخ سفید بسیار مهم هستند زیرا هدف ترامپ دستیابی به صلحی پایدار است که اوکراینی باثبات و امن را تضمین کند. این شامل پذیرش روسیه از تسلیح مداوم اوکراین توسط ایالات متحده و سایر کشورهای ناتو و استقرار صلح‌بانان اروپایی در اوکراین می‌شود. ملاحظات تاکتیکی مهمی نیز وجود دارد.
در مذاکرات با روسیه در مورد آتش‌بس، دولت دو امتیاز حیاتی داد. آن‌ها پس از تحریم‌های ۷ آگوست علیه هند، به کرملین اجازه دادند تا از ضرب‌الاجل ۸ آگوست فرار کند؛ و آن‌ها اصرار پوتین مبنی بر عدم شرکت زلنسکی در مذاکرات این هفته پوتین-ترامپ در مورد آینده اوکراین را پذیرفتند. این موضوع بوی اجلاس یالتا در سال ۱۹۴۵ را می‌دهد، جایی که ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیا سرنوشت نیمی از اروپا را بر سر آن کشورها تعیین کردند. این امتیازات ایالات متحده فقط پوتین را تشویق می‌کند که بیشتر بخواهد و کمتر بدهد. هدف او همچنان دستیابی به کنترل سیاسی مؤثر بر اوکراین است. شرایطی که او در حال حاضر با ترامپ در حال مذاکره است، منعکس کننده چیزی است که پوتین حاضر به پذیرش و انجام آن در حال حاضر است. این هیچ چیزی در مورد آنچه که او در آینده انجام خواهد داد، نمی‌گوید.
به نظر می‌رسد تیم ترامپ متوجه شده است که ممکن است از خود پیشی گرفته و با اشتیاق بیش از حد به گزارش اولیه ویتکوف، فرستاده ویژه، در مورد دیدارش در مسکو پاسخ داده باشد. این موضوع با افشای این موضوع که ویتکوف سخنان پوتین را اشتباه تفسیر کرده و فکر می‌کرده که رهبر روسیه آماده خروج نیروهای روسی از استان‌های خرسون و زاپوریژژیا اوکراین است، برجسته شده است.
در هر صورت، جی دی ونس، معاون رئیس جمهور آمریکا، آخر هفته گذشته را در بریتانیا گذراند و با بریتانیایی‌ها، اوکراینی‌ها و دیگر اروپایی‌ها مشورت کرد. این اروپایی‌ها خواستار آتش‌بس کامل، عدم واگذاری هیچ گونه امتیاز ارضی قبل از آتش‌بس و حمایت امنیتی قوی از اوکراین شده‌اند. قابل توجه است که کاخ سفید اکنون بار دیگر درباره دعوت احتمالی زلنسکی به آلاسکا صحبت می‌کند، اما فقط به صورت نرم و با بیان اینکه از این ایده «پذیرا» است. آن‌ها احتمالاً در تلاش‌اند تا کرملین را به پذیرش این موضوع متقاعد کنند.
سئوال این است که آیا آن‌ها اصرار خواهند کرد یا خیر. پاسخ به این سئوال نشان می‌دهد که آیا ترامپ آماده است تا هر آنچه را که برای تبدیل اجلاس پیش رو به گامی به سوی صلح پایدار لازم است، انجام دهد یا خیر. قابل درک است که چرا پوتین نمی‌خواهد نه اروپا و نه اوکراین در این تبادل نظر نماینده داشته باشند. او خواهان توافقی با ترامپ است که به عنوان یک عمل انجام شده به کیف و سایر پایتخت‌های اروپایی ارائه شود. اما از آنجایی که ترامپ خواهان صلح پایدار است، افزودن اوکراین و اروپا به مذاکرات، دستیابی به این هدف را آسان‌تر می‌کند. حداقل، کاخ سفید باید در مذاکرات، عمل متقابل سختگیرانه‌ای را مطالبه کند.
اگر مسکو بر پذیرش کنترل روسیه بر سرزمین اوکراین برای آتش‌بس اصرار دارد، باید اقدامات قاطعی را برای تقویت امنیت اوکراین نیز بپذیرد. ترامپ می‌تواند با استفاده از دوره مذاکرات برای اعلام فروش بزرگ دیگری از سلاح به کشورهای ناتو برای انتقال به اوکراین، و با آگاه کردن پوتین از اینکه اگر بمباران غیرنظامیان و شهرهای اوکراینی پس از نشست آلاسکا ادامه یابد، تحریم‌های ثانویه بیشتری وضع خواهد شد، بر این موضوع تأکید کند. این مسیر به سوی صلح پایدار است.
