رمزگشایی از مزایای توافق انرژی ترکیه و پاکستان
ترکیه و پاکستان با امضای مجموعهای از قراردادهای نفت و گاز، گام تازهای در مسیر همکاریهای راهبردی انرژی برداشتهاند. این توافقها که شامل اکتشاف و تولید در چند میدان خشکی و فراساحلی است، پاکستان را به سمت استقلال انرژی و بازیابی اعتماد سرمایهگذاران خارجی سوق میدهد و در عین حال، جایگاه ترکیه را بهعنوان یک بازیگر مهم منطقهای در عرصه انرژی تقویت میکند. این همکاری میتواند افزون بر بعد اقتصادی، ابعاد ژئوپلیتیکی جدیدی در جنوب آسیا و خاورمیانه ایجاد کند.
دکتر رادمهر رضایی، کارشناس مسائل ترکیه و قفقاز
اندیشکده زاویه: اخیراً ترکیه و پاکستان قراردادهای نفت و گاز امضا کردهاند که به بهرهبرداری از پتانسیل عظیم و بکر اسلامآباد در بخش سوختهای فسیلی کمک خواهد کرد. براساس قراردادهای اکتشاف و تولید نفت و گاز مذکور، ترکیه مسئول توسعه تعدادی از میدانهای خشکی و دریایی در پاکستان است. علاوه بر توسعه پروژههای نفت و گاز، توافقنامههای منعقد شده بین آنکارا و اسلامآباد شامل همکاری در بخش معدن و استفاده از قابلیتهای فنی آنکارا در این زمینه نیز میشود.
باید توجه داشت که پاکستان، نیمی از نیازهای نفتی خود را وارد میکند و به دلیلعدم حصول نتایج مثبت در چاه «کیکرا-۱» و خروج شرکت آمریکایی اکسون موبیل، اکنون اسلامآباد به دنبال بازگرداندن اعتماد سرمایهگذاران خارجی در بخش نفت و گاز خود است. همچنین، پاکستان شدیدا به واردات گاز متکی است؛ بطوریکه واردات گاز طبیعی مایع در سال مالی گذشته به ۹۲۳ میلیون فوت مکعب در روز (۱۱۶ محموله) رسید.
این توافقنامه فعالیتهای اکتشاف و تولید هیدروکربن را در سه میدان فراساحلی و دو میدان خشکی در پاکستان را دربر میگیرد. آلپ ارسلان بایراکتار، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه، در مورد این توافقنامهها اظهار داشت که این امر به انتقال تجربه گسترده TPAO در فعالیتهای فراساحلی به پاکستان کمک کرده و همچنین فعالیتهای منطقهای در این زمینه را گسترش خواهد داد.
وی ادامه داد: «ترکیه با بهرهگیری از قابلیتهای خود در زمینه اکتشاف نفت و گاز طبیعی، فعالیتهای اکتشافی دریایی و خشکی را در پاکستان آغاز میکند. طبق توافقنامه مذکور، آنکارا یکی از آن میدانهای فراساحلی را اداره خواهد کرد و بهزودی کشتیهای تحقیقاتی مربوط به لرزهنگاری روانه پاکستان خواهند شد. فعالیتهای اکتشافی در سال ۲۰۲۶ آغاز میشود.»
مزایا برای پاکستان
براساس برآوردهای اولیه، ذخایر نفت و گاز پاکستان میتواند آن را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی جهان تبدیل کند و در صورت تداوم شرایط کنونی، آبهای پاکستان ظرف یک دهه مملو از سکوهای حفاری دریایی مختلف خواهد شد و میلیاردها دلار درآمد برای این کشور ایجاد میکند که در حال حاضر با مشکلات ارزی مواجه است.
باید توجه داشت که پاکستان حدود ۸۵ درصد از نفت خام و ۳۰ درصد از گاز طبیعی خود را وارد میکند و میلیاردها دلار کسری بودجه سالانه برای آن به همراه دارد. بنابراین تامین بخشی از نیازهای داخلی از منابع موجود، میتواند در تقویت ذخایر ارزی این کشور آسیایی کمک کند.
در واقع، توافقنامه جدید با چشمانداز دولت پاکستان برای رشد پایدار، امنیت انرژی و مشارکتهای بینالمللی قویتر همسو است. پاکستان با جذب سرمایهگذاری و فناوری ترکیه میتواند بخشهای انرژی و معدن داخلی خود را تقویت، اشتغال را افزایش و زیرساختها را به ویژه در مناطقی با منابع بکر بهبود بخشد.
علاوه بر این، این همکاری شامل توسعه یک مدل همکاری مشترک برای منابع انرژی است. این ابتکار میتواند به تثبیت قیمت انرژی، بهبود قابلیت اطمینان عرضه و تقویت همکاری اقتصادی بیشتر بین پاکستان و ترکیه کمک کند. همچنین، این امر گامی مهم در جهت افزایش تجارت دوجانبه به مرز ۵ میلیارد دلار بوده که اوایل امسال تعیین شد، و رویکردی عملی برای دستیابی به آن را نشان میدهند.
برای پاکستان، این توافقنامهها فقط یک فرصت تجاری نیستند؛ بلکه یک حرکت راهبردی به سوی استقلال انرژی هستند. پاکستان با همکاری ترکیه و با تجربه اثباتشده در اکتشافات فراساحلی، قصد دارد از پتانسیل انرژی خود بهرهبرداری کند و وابستگی به سوخت وارداتی را کاهش دهد. اکتشافات موفقیتآمیز میتواند تامین انرژی کشور را تقویت کند، هزینههای مصرفکنندگان را کاهش دهد و ثبات کلی اقتصادی را بهبود بخشد.
البته این امر میتواند رقابت خارجی بر کنترل این منابع را تشدید کند. بهطوریکه، دونالد ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود بارها بر اهمیت این موضوع اشاره و آمادگی شرکتهای آمریکایی برای فعالیت در این حوزه را اعلام کرده است. از سوی دیگر، شرکتهای چینی به دلیل وجود رابطه راهبردی و سرمایهگذاری بیش از ۶۰ میلیارد دلاری پکن در کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CEPC) در تلاش برای ورود به این بخش هستند.
باید توجه داشت که پاکستان رابطه سطح بالا با ترکیه و آذربایجان دارد و ورود شرکتهای ترک بستر مناسبی برای ورود «سوکار» آذربایجان فراهم میکند که اخیراً اکتشاف در میادین انرژی فراسرزمینی را نیز آغاز کرده است.
راهبرد آنکارا
کنترل منابع طبیعی مانند انرژی و معادن خارجی مانند پاکستان، نفوذ ترکیه را در این کشور افزایش میدهد و در را به روی فرصتهایی برای همکاری در زمینههای دیگر، مانند تجارت و دفاع، میگشاید. در این راستا، شرکت ملی گاز ترکیه، بوتاش، در حال گسترش بینالمللی است و از یک واردکننده صرف که گاز دریافت میکرد، به یک تاجر جهانی تبدیل شده که میتواند به خرید و فروش انرژی بپردازد. این شرکت قراردادهایی برای واردات گاز طبیعی مایع امضا کرده که برای نخستین بار به آن کنترل عملیات حمل و نقل را میدهد و در حال مذاکره برای دریافت محمولههای بیشتر، به ویژه از ایالات متحده است.
دسترسی به گاز طبیعی مایع در مقیاس جهانی به ترکیه این امکان را میدهد که منابع فعلی خود، شامل روسیه، آذربایجان و ایران، را متنوع کند و این کشور را قادر سازد تا به فهرست کشورهای صادرکننده بپیوندد و در نتیجه نفوذ خود را در بازار جهانی انرژی افزایش دهد.
در بخش اکتشاف، برجستهترین پروژه خارجی آنکارا در سومالی است که یک کشتی تحقیقاتی متعلق به شرکت نفت ترکیه اخیراً عملیات اکتشاف هیدروکربن را به پایان رسانده است. اگر نتایج مثبت باشد، ترکیه حق تولید انحصاری را به دست خواهد آورد و یک منبع طبیعی سودآور را به سبد داراییهای خود میافزاید.
بنابراین، حضور ترکیه در میادین نفت و گاز پاکستان را در چهارچوب هدف جاهطلبانه آن برای تبدیل شدن به هاب انرژی و تامین نیازهای داخلی دانست که نفوذ آن در کشورهای میزبان را گسترش دهد.
