تأملی در نگاه دولتهای قفقازی به طرح 28 مادهای ترامپ
دولتهای قفقاز جنوبی با احتیاط از طرح ۲۸ مادهای ترامپ برای صلح اوکراین استقبال کردهاند. طرح ترامپ بیش از آنکه پاسخی واقعی به جنگ باشد، ابزاری برای ترمیم هژمونی آمریکا و مدیریت منافع در حوزه شوروی سابق است. این کشورها در تلاشاند میان ترس تاریخی از روسیه و تمایل به غرب، تعادل شکنندهای برقرار کنند.
برهان حشمتی، تحلیلگر مسائل قفقاز
اندیشکده زاویه: هر سه دولت قفقازی در ظاهر از طرح 28 مادهای ترامپ برای فیصله جنگ در اوکراین استقبال کردهاند. دولتهای قفقاز، به علت کوچک بودن و فقدان مولفههای قدرت بازیگری منطقهای و بهخصوص به علت غلبه داشتن گرایش به غرب در حاکمیتهای این کشورها و از سوی دیگر، به علت ترس سنتی از روسیه، موضع رسمی محتاطانه و نزدیک به خنثی دارند تا از برآشفته کردن روسیه و آمریکا علیه خود پرهیز کنند.
در رسانههای این کشورهای قفقازی، جریان غربپرست غالب است و به همین علت، تبلیغ طرح ترامپ و انواع مختلفی از چاپلوسی برای آمریکا و ترامپ جریان دارد. در میان رهبران کشورهای قفقازی، الهام علیاف، رئیس جمهوری آذربایجان گوی سبقت را در چاپلوسی برای ترامپ از سایر رهبران ربوده و اخیراً در پی توافق با پاشینیان در حضور ترامپ در کاخ سفید در خصوص ایجاد دالان ترامپ در جمهوری آذربایجان و ارمنستان، دفتر ترامپ در کاخ سفید را «دفتر شماره یک دنیا» لقب داد.
در میان دولتهای قفقاز، تنها گرجستان که خود نیز با روسیه مسائل ارضی دارد، موضعی اتخاذ کرده است که حکایت از نگرانی از رسمیت یافتن تصرف اراضی اوکراین توسط روسیه دارد. زیرا، گرجستان با وضعیت مشابهی در اوستیا و آبخازیا مواجه است و نمیخواهد رویهای برای قانونی و رسمی شدن الحاق مناطق سایر کشورها به روسیه ایجاد شود. جمهوری آذربایجان در حقیقت از تداوم حالت نه جنگ و نه صلح میان روسیه و اوکراین سود میبرد و به نظر میرسد که در باطن خود خواهان این است که طرح صلح ترامپ موفقیتی نداشته باشد و وضعیت کنونی حفظ شود و غرب بتواند روسیه را تضعیف شده نگه دارد تا در اوضاع قفقاز دخالت کمتری داشته باشد یا دخالتش به صفر برسد. ارمنستان نیز به نظر میرسد که سیاست محتاطانه مشابه جمهوری آذربایجان دارد تا هم تمایل خود به غرب را حفظ کند و هم از واکنش روسیه خود را در امان نگه دارد.
رسانههای نزدیک به دولت ارمنستان از طرح ۲۸ مادهای به عنوان تلاشی برای پایان جنگ و بازسازی نظم جهانی با حضور دوباره روسیه در G8 یاد کردهاند. رسانههای باکو نیز ضمن درج کامل 28 ماده طرح ترامپ، بر این موضوع تأکید کردهاند که آمریکا ضامن «امنیت و حاکمیت ملی» اوکراین در دوره پس از صلح خواهد بود. اما، گرجستان نه به اندازه ارمنستان و نه به اندازه جمهوری آذربایجان نمیتواند به موضوع از دست رفتن بخشهای وسیعی از اوکراین براساس طرح صلح ترامپ بیتفاوت باشد و به همین علت، در اغلب تحلیلهای رسانهای در گرجستان بر این موضوع تاکید میشود که گرجستان باید از صلح حمایت کند، اما هرگونه توافقی نباید وضعیت اشغال را مشروعیت دهد.
در حقیقت، اگر طرح 28 مادهای ترامپ مورد قبول اوکراین و روسیه واقع شود، پس از توافق صلحی که میان سران ارمنستان و جمهوری آذربایجان در کاخ سفید و در نزد ترامپ حاصل شد، دومین توافق نسبتاً و ظاهراً موفق، اما «آتش زیر خاکستر» خواهد بود که در حوزه شوروی سابق با دلالی ترامپ حاصل میشود. دولتهای قفقازی بر این امر واقفند که ترامپ با استفاده از ویژگیها و مهارتهای خود در دلالی تجاری و قلدرمآبی سنتی، در منطقه غرب آسیا نیز میان حماس و رژیم صهیونیستی نیز توافقی نیمبند به دست آورد که گرچه به حملات و خونریزی رژیم صهیونیستی علیه غزه پایان نداد، اما به هر حال با استفاده از ابزار رسانه و خطدهی به جریان رسانهای جهانی، به عنوان «توافق آتش بس» به دنیا مخابره شد!
مقامات دولتهای کوچک قفقازی خوب میدانند که طرح 28 مادهای ترامپ برای صلح اوکراین و روسیه نیز همانند طرحهای قبلی ترامپ، صرفاً برای تثبیت اوضاع به منظور القای هژمونی آمریکا در جهان طراحی شده است و اصول و مبانی حقوقی و عدالت و انصاف و حتی «الزامات آرامش و ثبات» واقعی در آنها مدنظر قرار نگرفته است و همانند هر نوع دلالی تجاری به خصوص از نوع «تجارت ترامپی» مبتنی بر اصل «بده – بستان» میان «ضعیف و قوی» است و در بده – بستان و معامله میان قوی و ضعیف، طرف قویتر همواره برنده اصلی خواهد بود، اما در توافقهای آمریکایی و بهخصوص ترامپی، شکل توافق یا صورت مساله طوری طراحی خواهد شد که طرف ضعیف و بازنده نیز به نوعی خود را راضی نگه دارد و احساس کند که خواستههایش کاملاً صفر نشده است و به قدر ممکن، از توافق آورده داشته است و از اینکه اوضاع بدتر و به قول ترامپ «جهنمی» شود، جلوگیری کرده است!
دولتهای کوچک قفقازی همچنین به علت سوابقی که با روسیه دارند و دائم از این خوف دارند که در صورت وارد نشدن رقیب هماوردی در ردیف روسیه به مسایل مناطق شوروی سابق، ممکن است در هر فرصت تاریخی که به دست روسیه بیفتند، این مناطق مجدداً به تابعیت روسیه درآیند، طرحهای ترامپ را خواه در مورد «مسیر ترامپ» در قفقاز جنوبی و خواه در مورد طرح 28 مادهای سازش اوکراین، واسطههایی برای افزایش حضور آمریکا در این منطقه به منظور مقابله با خطر احتمالی روسیه میدانند، غافل از اینکه «از ترس عقرب جراره به مار غاشیه پناه میبرند!»
