انگیزههای اقتصادی احداث کریدور زنگزور / ترامپ
کریدور زنگزور با پتانسیل ۱۰۰ میلیارد دلار سود تجاری و کنترل منابع انرژی منطقه قفقاز، فرصتی بینظیر برای رشد اقتصادی و تنوعبخشی انرژی اروپا فراهم میکند. این کریدور با کاهش زمان حملونقل و صرفهجویی قابل توجه در هزینههای لجستیک، نقش مهمی در تأمین امنیت انرژی اروپا و کاهش وابستگی به روسیه ایفا خواهد کرد. با این حال، چالشهای سیاسی و امنیتی، از جمله مخالفتهای احتمالی، موفقیت این پروژه را در هالهای از ابهام قرار داده است.
اندیشکده زاویه – گزارش اختصاصی: با توجه به اولویتها و انگیزههای اقتصادی دونالد ترامپ، رییسجمهور ایالات متحده، در همه تصمیمگیریهای خود، انتظار میرود که ورود او به کریدور زنگزور اهداف اقتصادی ویژهای را دنبال میکند.
گزارشهای تهیهشده توسط مؤسسات مالی بینالمللی و نهادهای اقتصادی جهانی نشان میدهد که پیشنهاد کریدور زنگزور با حضور ایالات متحده، شامل دستاوردهای اقتصادی قابل توجهی است که حدود ۱۰۰ میلیارد دلار سود تجاری تخمین زده میشود. همچنین، این طرح فرصتهای بیسابقهای را برای کنترل منابع انرژی در منطقه قفقاز ایجاد خواهد کرد، زیرا این کریدور بین کشورهایی قرار دارد که از بزرگترین کشورهای دارای ذخایر گاز در جهان هستند.
ترکمنستان دارای ذخایر زیادی از گاز طبیعی است و علاوه بر منابع عظیم گاز و نفت، یکی از کشورهای اصلی تولیدکننده و صادرکننده محسوب میشود که در رتبه هفتم جهان قرار دارد. همچنین، قزاقستان تولیدکننده اصلی گاز طبیعی است و در بین تولیدکنندگان گاز در رتبه دوازدهم جهان قرار دارد. گزارشهای تهیهشده برای کریدور زنگزور توسط مؤسسات مالی و اقتصادی بینالمللی و بزرگترین شبکههای رسانهای اقتصادی جهانی، از جمله مدلهای تهیهشده توسط بانک جهانی، از مهمترین این گزارشها هستند. مدلهای بانک جهانی نشان میدهد که این کریدور میتواند تا سال ۲۰۲۷ ارزش تجاری سالانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار را کسب کند.
این دستاورد در گرو پیشرفتهای عظیم لجستیکی خواهد بود. این مسیر میتواند زمان حملونقل بین اروپا و آسیا را در مقایسه با مسیرهای فعلی ۱۲ تا ۱۵ روز کاهش دهد. همچنین، براساس برآوردها بازگشت سرمایه در این کریدور سودآور است و هزینههای زیرساختی را بین ۳ تا ۵ میلیارد دلار طی پنج تا ده سال تخمین میزند. در مقابل مدلهای آکسفورد اکونومیکس، صرفهجویی سالانه لجستیکی را بین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار پیشبینی میکنند. طبق این برآوردها، کریدور زنگزور صادرات کل آذربایجان را بیش از ۷۰۰ میلیون دلار و تولید ناخالص داخلی غیرنفتی این کشور را سالانه ۲ درصد افزایش میدهد.
صادرات انرژی نیز اهمیت این کریدور را برای کشورهای موافق دوچندان میکند. کریدور گاز جنوبی آذربایجان در سال ۲۰۲۳، ۱۲ میلیارد متر مکعب به اروپا تحویل داد و طبق تفاهمنامه ۲۰۲۲ با اتحادیه اروپا، هدف آن تا سال ۲۰۲۷، ۲۰ میلیارد متر مکعب است. قزاقستان نیز قصد دارد حجم بیشتری نفت را از طریق آذربایجان منتقل کند. در واقع، کریدور زنگزور برای امنیت انرژی اروپا، پیامدهای عمیقی دارد.
آژانس بینالمللی انرژی در چشمانداز انرژی جهان ۲۰۲۵ خود پیشبینی میکند که اروپا تا سال ۲۰۳۰ به ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز غیر روسی بیشتری نیاز خواهد داشت. بازگشایی مرزهای بین ارمنستان و ترکیه میتواند دسترسی به ذخایر دریای خزر را افزایش و بهطور بالقوه هزینههای واردات را برای شرکتهای واردکننده ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش دهد. در نتیجه، این کریدور مسیری را به سوی تنوعبخشی واقعی به انرژی ارائه میدهد.
صرفهجویی در انرژی اتحادیه اروپا میتواند تا سال ۲۰۳۰ به ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار برسد و از گذار به سوی انتشار کربن صفر حمایت کند و در عین حال وابستگی به تأمینکنندگان مانند روسیه را کاهش دهد. این دستاوردها توضیح میدهد که چرا اروپا بیسروصدا از ابتکار عمل ایالات متحده حمایت کردهاند. اجرای موفقیتآمیز این پروژه تا سال ۲۰۲۷ میتواند با افزایش ظرفیت کریدور میانی، جریان تجاری سالانه ۲۰ تا ۵۰ میلیارد دلاری ایجاد کند. بانک جهانی ظرفیت بالقوه بار را ۱۱ میلیون تن تخمین زده که به طور اساسی لجستیک اوراسیا را تغییر میدهد.
البته، این امر نیز همچنان مشروط به غلبه بر حساسیتهای ارمنستان و در عین حال حفظ حمایت بینالمللی است. باوجود دلایل و انگیزههای اقتصادی منطقی، تهدیدهای قابل توجهی همچنان وجود دارد. برخی از کارشناسان احتمال ۶۰ درصدی برای توقف روند مذاکرات احداث کریدور را پیشبینی میکنند که به طور بالقوه اجرای آن را ۱۲ تا ۱۸ ماه به تعویق میاندازد. همچنین، این توافق اگر به عنوان نقض حاکمیت تلقی شود، در برابر آن افکار عمومی ارامنه آسیبپذیر است.
بنابراین، موفقیت این مدل در گرو غلبه به نگرانیهای امنیتی اساسی در عین حفظ مشروعیت بینالمللی بستگی دارد. همچنین، نباید مخالف ایران و روسیه و نیز تاثیر منفی آن بر گرجستان را فراموش کرد.
