پیام‌های استراتژیک رزمایش دریایی ایران و روسیه
رزمایش دریایی ایران و روسیه بخشی از معادله گسترده‌تر و نمادی از تقابل بلوک شرق با فشارهای غربی و تلاش برای ایجاد نظم جدید منطقه‌ای است که در آن، ایران نه یک بازیگر فرعی بلکه شریک فعال در ساختار امنیتی منطقه به شمار می‌رود.
اندیشکده زاویه – اختصاصی: در زمانی که آمریکا و رژیم صهیونیستی سطح تقابل با ایران و روسیه را به اوج خود رسانده‌اند و از ابزارهای نظامی و تحریمی برای محدود کردن نفوذ این دو قدرت استفاده میکنند، تهران و مسکو نیز با گسترش همکاری‌های دفاعی در حال تقویت قدرت بازدارندگی و ارتقای توانمندی‌های نظامی‌شان هستند تا در برابر هر تهدید احتمالی، از جنگ‌های ترکیبی تا نبردهای نیابتی آمادگی کامل داشته باشند.
در این رابطه، رزمایش «مرکب امداد و نجات دریایی ۲۰۲۵ دریای خزر» (CASAREX 2025) با مشارکت شناورهای نیروهای دریایی ایران و روسیه از روز دوشنبه (30 تیر) به میزبانی ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش ایران در دریای خزر آغاز شد.
این رزمایش سه روزه با شعار «با هم برای دریای خزری ایمن و امن»، با حضور نیروهای دریایی ارتش و سپاه پاسداران، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی، نیروی دریایی روسیه و با حضور ناظرانی از کشورهای حاشیه دریای خزر برگزار می‌شود.
به گفته دریادار دوم محسن رزاقی، سخنگوی رزمایش دریایی، «تمرین عملی توانمندی‌های نیروی دریایی منطقه‌ای در برقراری امنیت و ایمنی در دریا، افزایش خودباوری در بین کارکنان شناورها و واحدهای عمل کننده در دریا و توسعه همگرایی در بین نیروهای دریایی کشورهای حاشیه دریای خزر از اهداف برگزاری این رزمایش است».
این رزمایش با توجه به زمان‌بندی موقعیت جغرافیایی و ترکیب بازیگران آن، فراتر از یک تمرین نظامی معمولی است و باید آن را «رویدادی راهبردی» دانست که پیام‌های معناداری در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به همراه دارد. اهمیت این مانور را باید در پیوند با تحولات اخیر و در چارچوب بازتعریف توازن قدرت در منطقه خزر و حتی فراتر از آن تحلیل کرد.
رزمایش دریایی مشترک ایران و روسیه در شرایطی برگزار می‌شود که از یک‌سو، آمریکا و رژیم صهیونیستی در ماه گذشته زیرساخت‌های دفاعی و هسته‌ای ایران را هدف قرار داده‌اند و از سوی دیگر، تنش‌ها میان روسیه و کشورهای غربی در جبهه اوکراین به اوج خود رسیده است.
برگزاری این رزمایش دریایی را باید به عنوان پاسخی محکم و حساب‌شده از سوی ایران و روسیه به جنگ‌افروزی‌های اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه تفسیر کرد. در پی این حملات، بسیاری از تحلیل‌گران غربی پیش‌بینی می‌کردند که تهران به دلیل تشدید فشارهای امنیتی و سیاسی، رویکردی محتاطانه یا حتی انفعالی اتخاذ کند تا از تشدید درگیری‌های گسترده‌تر جلوگیری نماید اما واقعیت میدان نشان داد که ایران با قدرت و جسارت در برابر تهدیدات ایستاده و درصدد تقویت توان بازدارندگی خود است.
بنابراین، برگزاری مانور مشترک ایران و روسیه نه تنها این تصور را رد می‌کند بلکه پیامی قاطع را منتقل می‌کند که جمهوری اسلامی از جایگاهی قدرتمند و هوشمندانه با رویکردی فعال به بازتعریف معادلات بازدارندگی در منطقه می‌پردازد.
از سوی دیگر، ایران و روسیه با به نمایش گذاشتن توانمندی‌های نظامی چشمگیر، سیگنال هشداری به دشمنان مخابره میکنند که دوره یک‌جانبه‌گرایی و تحمیل اراده بر دیگران پایان یافته و منطقه وارد مرحله جدیدی از موازنه قدرت شده است. لذا، هر اقدامی علیه منافع ایران و روسیه نه تنها با پاسخ کوبنده و گسترده‌ای منجر خواهد شد بلکه تبعات آن فراتر از مرزهای ملی را در پی خواهد داشت. این رزمایش نشان می‌دهد که تهران و مسکو آماده‌اند تا در برابر هر تهدیدی با تمام قوا ایستادگی کنند و اجازه بازی یک‌طرفه را به هیچ قدرتی نخواهند داد.
رزمایش دریایی مشترک ایران و روسیه نه تنها نمایش قدرت نظامی، بلکه بازتابی از تعمیق همکاری‌های راهبردی دو کشور در برابر فشارهای روزافزون غرب است. این مانور نظامی در چارچوب تغییرات ژئوپلیتیکی و چرخش توازن قدرت از غرب به شرق، نشان می‌دهد که تهران با عبور از سازوکارهای امنیتی غرب‌محور، در پی تثبیت جایگاه خود به عنوان یک بازیگر فعال در نظم جدید بین‌الملل و تحکیم اتحاد با قدرت‌های شرقی است.
از سوی دیگر، برای روسیه نیز این رزمایش فرصتی برای نمایش نفوذ خود در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی است؛ مناطقی که به طور سنتی تحت نفوذ کرملین بوده‌اند و اکنون به میدان رقابت قدرت‌های جهانی تبدیل شده‌اند. این مانور فرصتی برای مسکو فراهم می‌کند تا در بحبوحه افزایش تنش‌ها با غرب در جبهه اوکراین، نشان دهد که در عرصه بین‌الملل همچنان متحدان منطقه‌ای قدرتمندی دارد. همچنین، این همکاری نظامی به مسکو کمک می‌کند تا در چارچوب نظم چندقطبی در حال شکل‌گیری، پیوندهای نظامی خود را با قدرت‌های غیرغربی تعمیق بخشیده و سیاست مهار غرب را تقویت کند.
علاوه بر این، در سطحی فراتر، برگزاری این رزمایش در دریای خزر از اهمیت ژئوپلیتیکی خاصی برخوردار است. خزر به عنوان پهنه‌ای راهبردی، بسته و حساس همواره کانون رقابت قدرت‌های منطقه‌ای بوده و در دو دهه اخیر نوعی اجماع پنهان میان کشورهای ساحلی برای جلوگیری از نفوذ بازیگران فرامنطقه‌ای در آن شکل گرفته است.
در چنین بستری، این رزمایش نشانه‌ای از همگرایی راهبردی تهران و مسکو در راستای تقویت نظم امنیتی و تحکیم موازنه منطقه‌ای است. اینکه دریای خزر حیات خلوت کشورهای ساحلی آن باقی خواهد ماند و هرگونه مداخله خارجی در معادلات امنیتی این پهنه آبی با پاسخ قاطع و هماهنگ ایران و روسیه مواجه خواهد شد. همچنین، این رزمایش به طور مشخص خطاب به کشورهای حاشیه خزر است که با گرایش‌های نظامی به ناتو و رژیم صهیونیستی فضای تنش‌آلودی را در این پهنه استراتژیک ایجاد کرده‌اند.
علاوه بر اهمیت ژئوپلیتیکی و امنیتی، رزمایش مشترک ایران و روسیه در دریای خزر از جنبه داخلی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ در حالی که افکار عمومی ایران به خاطر حملات اخیر نگرانی‌هایی درباره توان و آمادگی نیروهای مسلح دارد، این مانور نقش آرام‌بخش روانی را ایفا کرده و اعتماد مردم به قدرت دفاعی کشور را تقویت می‌کند. همچنین، این رزمایش می‌تواند به عنوان نمادی از اقتدار و وحدت ملی در برابر تهدیدات خارجی در معادلات سیاست داخلی به کار گرفته شود.
در مجموع، رزمایش دریایی مشترک ایران و روسیه نمایان‌گر بخشی از معادله گسترده‌تر است که تقابل بلوک شرق با فشارهای غربی را به تصویر می‌کشد و تلاشی برای شکل‌دهی نظم جدید منطقه‌ای به حساب می‌آید، در این چارچوب، ایران نه به عنوان یک بازیگر فرعی بلکه شریک فعال در ساختار امنیتی منطقه ایفای نقش می‌کند. همچنین، دریای خزر نیز اکنون فراتر از یک پهنه آبی ساکت به صحنه‌ای از رقابت ژئوپلیتیکی تازه بدل شده است که ایران این بار در مرکز آن حضور دارد.
