بیم آنکارا از پیامدهای احتمالی آتش‌بس ایران و اسرائیل برای ترکیه
اندیشکده زاویه- رصد: توسعه صنایع دفاعی، تلاش برای خودکفایی در تولید پهپادها و تسریع در ساخت موشک‌های میان‌برد و دوربرد، به منزله گامی پیشگیرانه از سوی ترکیه برای محافظت از خود در برابر احتمال بروز یک درگیری نظامی با تل‌آویو در آینده‌ای نزدیک است.
صالحه علام، پژوهشگر مصری در وبسایت «الجزیره مباشر» نوشت: هر چند ترکیه از آتش‌بس بین ایران و اسرائیل استقبال کرده اما همچنان نسبت به پشت‌پرده و پیامدهای احتمالی این توافق نگران است.
ترکیه بیم آن دارد آتش‌بس صرفاً یک اقدام تاکتیکی در چارچوب پروژه‌ای بزرگ‌تر با رهبری اسرائیل و حمایت آمریکا باشد که هدفش بازسازی ساختار ژئوپلیتیکی خاورمیانه و حذف قدرتهای نوظهور منطقه‌ای نظیر ترکیه است.
ترکیه معتقد است حمله به ایران می‌تواند مقدمه‌ای برای نقشه‌ای بزرگ‌تر باشد که در مراحل بعد، خود آنکارا را هدف قرار دهد. بنابراین، ترکیه تلاش میکند خود را به عنوان یک قدرت مستقل منطقه‌ای تثبیت کند که زیر بار سلطه قدرتهای بزرگ یا چارچوب‌های طراحی شده از سوی اسرائیل نمی‌رود.
پس از اعلام دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا درباره آغاز اجرای آتش‌بس بین ایران و اسرائیل بسیاری از کشورهای غرب آسیا احساس آرامش کردند. این آتش‌بس پس از ۱۲ روز درگیری‌های ویرانگر اعلام شد که کل منطقه را به حالت تنش و نگرانی فرو برده بود، چرا که بیم آن می‌رفت که دامنه درگیری‌ها گسترده‌تر شده و کشورهای دیگری که از یکی از طرفین حمایت می‌کنند نیز وارد بحران شوند.
با وجود اینکه دستیابی به توافق آتش‌بس میان دو طرف، هرچند به‌صورت محدود، راه را برای مسیرهای دیپلماتیک جهت رسیدن به راه‌حلی مرضی‌الطرفین هموار میکند و به اختلافات موجود پایان می‌دهد و بخشی از ثبات ازدست‌رفته منطقه را بازمی‌گرداند اما ترکیه که همسایه نزدیک ایران است، همچنان از این وضعیت ابهام آلود احساس نگرانی میکند، چرا که تاکنون جزئیات توافق آتشبسی که بر اساس آن دو طرف درگیر موافقت کرده‌اند، فاش نشده است.
آنکارا این موضوع را دلیلی برای احتیاط و هوشیاری می‌داند و هشدار می‌دهد که نباید به امیدهای کاذب برای تثبیت وضعیت و بازگشت امنیت و آرامش دل بست، زیرا اوضاع شکننده است و احتمال هرگونه اقدامی وجود دارد. این وضعیت حاوی سناریوهایی است که برای بسیاری از کشورهای منطقه تیره و نگران‌کننده به نظر می‌رسد، به‌ویژه در سایه اظهارات مقامات رژیم اسرائیل.
تحرکات ترکیه برای جلوگیری از گسترش دامنه بحران
رهبری سیاسی ترکیه این اظهارات را تهدیدی از سوی اسرائیل برای برانگیختن مشکلات و ایجاد بحران‌های بیشتر در کشورهای منطقه تحت پوشش طرح «خاورمیانه جدید» می‌داند. بر این اساس، آنکارا از طریق سازوکارهای دیپلماتیک تلاش کرده تا آتش بحران را خاموش کند، نزاع را کنترل و محدود سازد تا از گسترش آن به کشورهای دیگر یا ورود بازیگران جدید به این درگیری جلوگیری کند.
برای خنثی کردن این پروژه بی‌ثبات‌کننده اسرائیل، ترکیه خواستار توقف تشدید تنش‌ها و فراهم کردن زمینه برای آغاز مذاکرات گسترده درباره پرونده هسته‌ای ایران شده است. آنکارا همچنین تأکید کرده که باید تضمین‌های کامل ارائه شود تا از تکرار تنش‌ها بین تل‌آویو و تهران جلوگیری گردد، زیرا این تنش‌ها تهدیدی برای امنیت و ثبات کل منطقه محسوب می‌شوند. ترکیه اهمیت مشارکت نیروهای منطقه‌ای در تمامی ترتیبات امنیتی آینده که بر سر آن‌ها توافق خواهد شد را برجسته کرده و خواستار آن است که این نیروها به عنوان ضامن اجرای این ترتیبات به رسمیت شناخته شوند تا هیچ طرفی تحت هیچ شرایطی آن را نقض نکند.
وزارت خارجه ترکیه نیز در هماهنگی با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، نشستی مهم با حضور وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی برگزار کرد که در آن سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران نیز حضور داشت. این نشست به عنوان فرصتی طلایی برای همبستگی جهان اسلام در حمایت از حق ایران در دفاع از خود و یافتن راهکارهای دیپلماتیک برای دستیابی به حل و فصل مسالمت‌آمیز منازعه که بتواند منطقه را از تنش‌ها و بی‌ثباتی بیشتر دور کند، ارزیابی شده است.
ترکیه به طور رسمی حمایت خود را از ایران اعلام کرده و سیاست‌های اسرائیل و حملات گسترده هوایی آن به عمق خاک ایران را به شدت محکوم کرده است. رجب طیب اردوغان ، رئیس‌جمهور ترکیه بارها همبستگی کامل کشورش را با ایران در مقابل آنچه «تهاجم به حاکمیت ایران» خوانده، اعلام کرده و به طور قاطع هرگونه حمله‌ای را که به حاکمیت، امنیت و ثبات منطقه آسیبی برساند، صرف‌نظر از منبع آن، رد کرده است. این اظهارات اشاره‌ای آشکار به حمایت بی‌قید و شرط آمریکا از رژیم اسرائیل است که همراه با تهدیدات متعدد مطرح می‌شود.
اردوغان تأکید کرد که ادامه درگیری میان اسرائیل و ایران، در سایه حمایت فزاینده آمریکا از تل‌آویو می‌تواند منجر به شعله‌ور شدن جنگی گسترده در سراسر منطقه شود. این موضع به عنوان یک حمایت آشکار از ایران در چارچوب برنامه‌های بازسازی اتحادهای بین‌المللی و تعادل‌های منطقه‌ای که جهان در حال حاضر شاهد آن است، تلقی می‌شود و به نوعی آمادگی برای احتمال بروز یک جنگ فراگیر و چندجانبه را نشان می‌دهد.
ترکیه هدف بعدی اسرائیل خواهد بود
موضع ترکیه در منازعه اسرائیل و ایران بر این واقعیت استوار است که رژیم اسرائیل با تمامی توان و امکانات به دنبال تحمیل کنترل کامل بر منطقه، تحت فرماندهی و مدیریت منافع و اهداف خود است. ترکیه بر این باور است که حملات اسرائیل به ایران بخشی از این طرح است و در صورتی که اسرائیل به این هدف دست یابد، هدف بعدی بدون شک ترکیه خواهد بود.
این فرضیه با اظهارات منتشر شده از سوی مقامات اسرائیل و گزارش‌های رسانه‌های رسمی آن تأیید شده است. دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرده که در حال برگزاری مذاکرات امنیتی درباره ترکیه و اهداف آنکارا در سوریه است که در این جلسات رؤسای نهادهای امنیتی و اطلاعاتی حضور خواهند داشت. همچنین نتانیاهو به مشاوران خود دستور داده است تا رسانه‌ها بر این نکته تأکید کنند که رویارویی با ترکیه در خاک سوریه امری اجتناب‌ناپذیر است، تا هرگونه نگرانی که ممکن است به بی‌ثباتی و تهدید امنیت اسرائیل منجر شود، رفع گردد.
این رویکرد هشدارآمیز اسرائیل را «دولت باغچه لی» رهبر حزب حرکت ملی و شریک ائتلافی اردوغان نیز تأیید کرده است. او به صراحت نسبت به خطری که اسرائیل برای امنیت و ثبات ترکیه ایجاد میکند هشدار داد و به ادامه حمایت تل‌آویو از عناصر حزب کارگران کردستان (پکک) که هرگونه مصالحه با آنکارا را رد می‌کنند، تأکید کرد. باغچه لی در سخنان خود به‌روشنی اعلام کرد:«هدف بعدی اسرائیل پس از پایان کار با ایران، ترکیه خواهد بود».
این اظهارنظر تأیید میکند که رهبری سیاسی ترکیه اطلاعات موثقی در اختیار دارد مبنی بر اینکه رژیم اشغالگر اسرائیل برنامه‌هایی برای تضعیف کشورهای منطقه در دست دارد و در تلاش است تا از ظهور هرگونه قدرت منطقه‌ای که ممکن است تهدیدی برای اهدافش باشد، یا مانع از اجرای طرح‌های توسعه‌طلبانه‌اش شود، جلوگیری کند.
آنکارا به خوبی دریافته است که پروژه تغییر ساختار خاورمیانه و بازترسیم مرزهای آن که با حمایت ایالات متحده دنبال می‌شود، در پی حذف هرگونه قدرتی با نفوذ سیاسی یا نظامی و جایگاه ایدئولوژیک در میان ملت‌های منطقه است؛ قدرتی مانند خود ترکیه. به ویژه آن که آنکارا بلندپروازی‌هایی دارد که در مسیر تحقق آن گام برمی‌دارد، از جمله تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای که توان ایفای نقش در پرونده‌ها و بحران‌های متعدد منطقه را داشته باشد و در نهایت بتواند سهمی بزرگ‌تر در شکل‌دهی به تصمیم‌گیری‌ها به عنوان یکی از بازیگران اصلی نظم نوین جهانی آینده به دست آورد.
این همان بلندپروازی‌هایی است که با طرح‌ها و نقشه‌های اسرائیل در تضاد قرار دارد و به این معنا است که رویارویی میان اسرائیل و ترکیه به مرحله‌ای بسیار نزدیک رسیده است. در این میان، توسعه صنایع دفاعی، تلاش برای خودکفایی در تولید پهپادها و تسریع در ساخت موشک‌های میان‌برد و دوربرد، به منزله گامی پیشگیرانه از سوی ترکیه برای محافظت از خود در برابر احتمال بروز یک درگیری نظامی با تل‌آویو در آینده‌ای نزدیک است
در نهایت، ما در برهه ای قرار داریم که خاورمیانه در حال بازترسیم مرزها و موازنه‌سازی های قدرت است و در این وضعیت، ترکیه همزمان تلاش میکند از یکسو، امنیت ملی خود را حفظ کند و از سوی دیگر، جایگاه خود را به عنوان یک قدرت منطقه‌ای تثبیت کرده و از تحمیل الگوهای قدرتهای بزرگ بر آینده کشورهای منطقه جلوگیری نماید.
