دکتر فؤاد ایزدی: روسیه عجله‌ای برای پایان جنگ ندارد
اندیشکده زاویه – گفتگو: فؤاد ایزدی معتقد است، طرف روس علاقه‌ای به لزوم جنگ ندارد منتهی چند مورد دغدغه دارد و این باعث شده تا خیلی از خودش اشتیاقی نشان ندهد. اگر پرونده‌هایی که روسیه دغدغه دارد باز بماند و ترامپ نتواند تا حدی که روسیه انتظار دارد نظرات روسیه را تأمین کند، جنگ ادامه پیدا می‌کند و بدون کمک آمریکا اوکراین نمی‌تواند خیلی مقاومت کند.
دکتر «فؤاد ایزدی» تحلیل‌گر ارشد مسائل بین‌الملل در خصوص چشم‌انداز پایان جنگ روسیه و اوکراین با توجه به تلاش‌های ترامپ برای آتش‌بس، در گفتگو با «اندیشکده زاویه» معتقد است، طرف روس علاقه‌ای به لزوم جنگ ندارد منتهی چند مورد دغدغه دارد و این باعث شده تا خیلی از خودش اشتیاقی نشان ندهد. دغدغه اول این است که روسیه معتقد است بخش‌های روس‌زبان اوکراین نباید ذیل دولت کی‌اف باشد. در این گفتگو مسائل مختلف مورد بحث قرار گرفته است که در ادامه می‌خوانید:
دیدگاه دولت اوکراین و روسیه در مورد تلاش‌های ترامپ چیست؟ و تاکتیک‌ها یا موضع واقعی روسیه در قبال طرح آتش‌بس ترامپ برای جنگ اوکراین چیست؟
بهتر است ابتدا به این سؤال پاسخ دهیم که چرا دولت آمریکا در دوره ترامپ سیاستش عوض شد؟ در رابطه با جنگ اوکراین تغییر سیاست جدی داشتیم. مقایسه سیاست بایدن با سیاست ترامپ نشان می‌دهد که این تغییر جدی است و چند دلیل دارد؛ یکی به دلیل عقبه رأی است که جناح‌های راست‌گرا در آمریکا بیشتر نگاه نژادپرستانه دارند و در نهایت پوتین را یک رهبر سفیدپوست موفق می‌دانند و دلیلی نمی‌بینند که آمریکا برای جنگ با پوتین هزینه بدهد. از این رو، از ابتدا مخالف جنگ بودند. این شرایط باعث شد که ترامپ در شعار انتخاباتی‌اش پایان جنگ اوکراین را مطرح کند.
دلیل دوم به شکست اوکراین در میدان جنگ برمی‌گردد. اگر اوکراینی‌ها در جنگ پیروز می‌شدند، لذا دولت ترامپ هم تا انتها حمایت می‌کرد. لذا دولت ترامپ نمی‌خواست سیاست حمایت از اوکراین را ادامه دهد. در میدان، ترامپ به این نتیجه رسید که هزینه کردن برای اوکراین واقع‌بینانه نیست و شعار دیگری که ترامپ داشت کاهش هزینه‌های آمریکا بود و کمک میلیاردی به طرفی که بازنده جنگ است توجیه اقتصادی و البته توجیه انتخاباتی ندارد. از این جهت تغییر سیاست شروع شد. منتهی ترامپ در حوزه سیاست خارجی هنوز توانمندی قابل توجهی ندارد و از این نظر، دیدگاهش این بود که بتواند جنگ را با سرعت پایان دهد.
طرف روس علاقه‌ای به لزوم جنگ ندارد منتهی چند مورد دغدغه دارد و این باعث شده تا خیلی از خودش اشتیاقی نشان ندهد. دغدغه اول این است که روسیه معتقد است بخش‌های روس‌زبان اوکراین نباید ذیل دولت کی‌اف باشد. چون دوباره برمی‌گردند به شرایطی که داشتند. از سال 2014 تا زمانی که در جنگ به سر بردند، جمعیت روس‌زبان تحت فشار دولت کی‌اف بودند و هزاران نفر در این جنگ کشته دادند. پس تکلیف سرزمینی باید مشخص شود. روسیه بخش‌های قابل توجهی از اوکراین را تصرف کرده و انتظار روسیه این است که قبل از اینکه بخواهد جنگ را پایان دهد به آن خواسته سرزمینی مد نظرش برسد.
مشکل دوم بحث پول‌های بلوکه شده روسیه در اروپا و جاهای دیگر است که وضعیت این هم باید مشخص شود. چون اگر وضعیت مشخص نشود، احساس روسیه این است که می‌خواهد جنگ را متوقف کند. تا زمانی که این پرونده‌ها، مثل پرونده سرزمینی و پرونده پول‌های بلوکه شده باز است، توقف و امکان تجهیز دوباره اوکراین را می‌دهد. الان که روسیه دست برتر را در میدان جنگ دارد و دارای پیشروی است متوقف کردن جنگ با توجه به این پرونده‌ها صحیح نیست.
مسئله دیگر بحث تحریم‌های روسیه است که این تحریم‌ها به قانون تبدیل شده و برداشتن این تحریم‌ها شبیه تحریم‌های ایران است. تحریم‌ها مصوب کنگره است و لزوماً معلوم نیست که ترامپ رأی داشته باشد. جمهوری‌خواهان در کنگره غالباً متعلق به جریان سنتی است. جریان سنتی حزب جمهوری‌خواه به صورت تاریخی ضد روس است و برداشتن تحریم‌ها که توسط کنگره است تا حدی مشکل است. روسیه مایل است جنگ ناتو که به هر حال برای روسیه هم هزینه داشته است درسی باشد برای غربی‌ها تا رؤیای فروپاشی دولت روسیه و جنگ مخملی در روسیه و در واقع این رؤیاها را رها کند و به فراموشی بسپارند.
به همین دلایل روسیه عجله‌ای برای پایان جنگ ندارد ضمن اینکه هزینه دارد و نیاز دارد تا بداند تکلیف این پرونده‌های باز چه می‌شود.
اوکراین هم مشکل خودش را در جنگ دارد؛ زیرا شکست خورده است. به هر حال مدیریت زلنسکی، مدیریت ضعیفی بوده و اگر جنگ تمام شود مدت‌ها است که از تاریخ برگزاری انتخابات گذشته و انتخابات برگزار نکردند و اگر جنگ تمام شود باید انتخابات برگزار کنند و بعید است که در انتخابات آزاد زلنسکی رأی بیاورد. با توجه به فاجعه‌ای که برای اوکراین ایجاد کرده، بهتر بود در ابتدای جنگ و قبل از دادن این همه کشته، با روس‌ها صلح اتفاق می‌افتاد که بایدن به زلنسکی اجازه نداد که با روس‌ها صلح کند. این هم خطای بسیار بزرگ زلنسکی بود که بیشتر خودش را نابود کرد. از این جهت برای اوکراین هم متوقف کردن جنگ سخت است، اما به نفع اوکراین است که زودتر جنگ را تمام کنند و تعلل ترامپ هم به مشکلی که زلنسکی دارد برمی‌گردد.
قرار است دیداری بین ترامپ و پوتین و احتمالاً زلنسکی در چند روز آینده برقرار شود که این دیدار می‌تواند برخی از این پرونده‌ها را به سمت فیصله دادن ببرد. در نهایت هم روسیه و هم اوکراین علاقه‌مند به پایان جنگ هستند. با توجه به اینکه روسیه دست برتر را دارد باید به درصدی از خواسته‌های خودش برسد.
آیا فکر می‌کنید که آتش‌بس به تنهایی می‌تواند راه‌حلی برای پایان جنگ روسیه و اوکراین باشد یا نیاز به اقدامات دیگری نیز هست؟
اگر پرونده‌هایی که روسیه دغدغه دارد باز بماند و ترامپ نتواند تا حدی که روسیه انتظار دارد نظرات روسیه را تأمین کند، جنگ ادامه پیدا می‌کند و بدون کمک آمریکا اوکراین نمی‌تواند خیلی مقاومت کند. بایدن سیاست چک سفید داشت و نتوانست که خیلی حرکت رو به جلو داشته باشد و اکنون این حمایت‌ها در حال برداشته شدن است و لذا به ضرر اوکراین است. حال ممکن است با فشار کنگره بخشی از این کمک‌ها برگردد. اروپایی‌ها هم خیلی توانمندی جبران کاهش حضور آمریکا را در این حوزه‌ها ندارند. اگر توافق نشود یعنی ادامه جنگ و ادامه جنگ هم به نفع اوکراین نیست. این حالت ادامه جنگ فرسایشی خواهد بود و ممکن است ترامپ اگر ببیند فعالیت‌هایی که در رابطه با ایجاد آتش‌بس پیگیر بوده به نتیجه نرسیده لذا پرونده اوکراین را رها می‌کند. نتیجه‌اش این خواهد بود که آن کمک حداقلی هم سمت اوکراین نخواهد رفت و این اصلاً برای اوکراین خوب نیست. سه حالت قابل پیش‌بینی است؛ 1- هفته‌های دیگر به آتش‌بس برسند. 2- کمک‌های محدود آمریکا کمتر از زمان بایدن باشد. 3- آمریکا کلاً ورود خودش را در پرونده اوکراین متوقف و رها کند. گزینه دو و سه قطعاً به نفع اوکراین نیست.
سیاست ایران در رابطه با جنگ اوکراین چگونه ارزیابی می‌شود؟
در رابطه با ایران اکنون معلوم شده که سیاست ایران در رابطه با جنگ اوکراین سیاست درستی بوده است. شخصیت‌های روس‌شناس کشور هم پیش‌بینی می‌کردند که روسیه شکست می‌خورد و منتظر بودند ولی معلوم شده که سیاست ایران، سیاست درستی بوده و از این جهت باید ادامه پیدا کند. این حالتی هم که مطرح می‌شود که تماس تلفنی بین ترامپ و پوتین برقرار است و پوتین می‌خواهد ایران را بفروشد، این‌گونه نیست.
آیا نیاز به بازبینی دارد؟
بله. نباید انتظار این باشد که کشورهایی که به‌نوعی با ایران کار می‌کنند از منافع کشور خودشان صرف نظر کنند و فقط پیگیر منافع ایران باشند و این تصور صحیحی نیست. از این جهت سیاست ایران نسبت به جنگ اوکراین سیاست درستی بوده و باید ادامه پیدا کند و روابط با روسیه هم باید ارتقا یابد. روابط با اوکراین هم تا زمانی که زلنسکی حاکم است شرایط عادی نیست و لذا نباید خیلی پیگیر بازسازی روابط با اوکراین باشد و نباید بازسازی منجر به کاهش روابط با روسیه گردد. از این فرصت پیش آمده برای ارتقای روابط با روسیه باید استفاده کرد.
