عثمانی‌گری در قاب رسانه
رسانه ترکیه در دوران اردوغان به ساخت امپراتوری جدید عثمانی تحت عنوان نئوعثمانی‌گری و احیای تاریخ امپراتوری عثمانی که توسط آتاتورک کنار گذاشته شده بود، می‌پردازد. فیلم و سریال‌های متعدد و پرشماری که از تاریخ عثمانی توسط رسانه‌های ترکیه تولید می‌شوند در راستای سیاست‌های هویت‌سازی ترکی اردوغان به شمار می‌روند که در واقع با هدف اصلی ثبت ترکیه جدید و باشکوه به نام اردوغان و حذف آتاتورک به عنوان تنها قهرمان ملی ترکیه می‌باشد.
نویسنده: شهریار طباطبایی کارشناس رسانه
اندیشکده زاویه: حیات رسانه‌ای جمهوری ترکیه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی در سال 1921 آغاز شد و مسیر پر فراز و نشیبی را طی رد. فیلم ترکی در ترکیه به دوران آتاتورک باز می‌گردد که تفکر سکولاریستی و لائیستی آتاتورکی مندرج در قانون اساسی ترکیه را تا اواخر دهه 1990 هدایت می‌کرد. زبان رسانه‌ای ترکیه از همان ابتدای تشکیل جمهوری ترکیه توسط آتاتورک و با شروع تغییرات بنیادین در الفبای حیات اجتماعی آن پایه‌ریزی شد و آتاتورک با تغییر الفبای عربی به لاتین و تبدیل تقویم قمری به میلادی و زدودن تمام نشانه‌های اسلامی امپراتوری عثمانی، پلتفرم جدیدی از ترکیه به نمایش گذاشت که فیلم ترکی را می‌توان نماد این بستر جدید معرفی کرد.
سیاست رسانه‌ای ترکیه از زمان آتاتورک تا اواخر 1990 مقابله و تخریب تمام زیرساخت‌های اجتماعی حکومت 600 ساله امپراتوری عثمانی بود و در این راستا ابتدا اسلام و سپس تاریخ ترکیه تضعیف شد تا مفهومِ نامفهومی از ترکیه ساخته شود. روند تحولات رسانه‌ای ترکیه با روی کار آمدن افرادی چون رجب طیب اردوغان در سپهر سیاسی ترکیه مسیر متفاوتی را در پیش گرفت و فیلم ترکی جای خود را به صنعت سینمایی جدید ترکیه داد. تغییرات اجتماعی آتاتورک موانع بسیاری پیش‌روی فرآیند دولت – ملت‌سازی ترکیه به وجود آورد که موجبات هویت تاریخی گمشده را برای مردم ترکیه فراهم نمود. از این‌رو، تمام تلاش اردوغان در دوران جدید ترکیه تکمیل فرآیند دولت – ملت‌سازی و ایجاد هویت مستقل ترکی مبتنی بر ناسیونالیسم افراطی برای مردم آن سرزمین معطوف شد و سیاست‌های رسانه‌ای خود را نیز در جهت پروژه ناسیونالیسم ترکی- اردوغانی به صف کرد.
رسانه ترکیه در دوران اردوغان به ساخت امپراتوری جدید عثمانی تحت عنوان نئوعثمانی‌گری و احیای تاریخ امپراتوری عثمانی که توسط آتاتورک کنار گذاشته شده بود، می‌پردازد. فیلم و سریال‌های متعدد و پرشماری که از تاریخ عثمانی توسط رسانه‌های ترکیه تولید می‌شوند در راستای سیاست‌های هویت‌سازی ترکی اردوغان به شمار می‌روند که در واقع با هدف اصلی ثبت ترکیه جدید و باشکوه به نام اردوغان و حذف آتاتورک به عنوان تنها قهرمان ملی ترکیه می‌باشد. بنابراین می‌توان چنین گفت که اردوغان از طریق رسانه و صنعت سینما به دنبال معرفی خود به عنوان امپراتور جدید عثمانی در قرن بیست و یک است و در این راستا تمام کانال‌ها و شبکه‌های تلویزیونی ترکیه را بسیج رده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان از کانال تی.آر.تی TRT نام برد. موسسه رادیو و تلویزیون ترکیه (TRT) اولین موسسه رسانه ای بود که فعالیت خود را براساس مصوبه قانونی در سال 1964 شروع کرد. همچنین تنها موسسه ای بود که به عضویت کامل اتحادیه پخش کنندگان اروپا (EBU) درآمد. این موسسه تا سال 1990 که اولین رسانه خصوصی تاسیس شد، تنها نهاد رسانه‌ای فعال در حوزه رادیو و تلویزیون در سراسر ترکیه بود. فعالیت این موسسه با کانال تلویزیونی تی.آر.تی 1 شروع شده و در طول زمان کانال‌های مختلف دیگری بدان افزوده شد. در حال حاضر تیآرتی با 17 کانال تلویزیونی، 17 کانال رادیویی و پلتفرم‌های خبری دیجیتال به 41 زبان و گویش مختلف در سراسر ترکیه و خارج از مرزهای خود که تمامی قاره‌ها را شامل می‌شود، برنامه پخش می‌کند. این موسسه با هدف قرار دادن شهروندان ترکیه‌ای ساکن در کشورهای مختلف پروژه رادیویی مشترکی را تحت عنوان مملکتم اف.ام (Memleketim FM) با وزارت خارجه ترکیه در دستور کار قرارداده است. هدف این پروژه عدم انفصال پیوند ترک‌های خارج نشین با زبان و فرهنگ ترکیه است.
استفاده از رسانه‌های جمعی برای اهداف دیپلماسی عمومی برای اولین بار در زمان حاکمیت حزب عدالت و توسعه آغاز شد. موسسه TRT پس از روی کارآمدن حزب عدالت و توسعه به دلیل توجه ویژه اردوغان به رسانه به عنوان قدرت نرم این کشور، جایگاه و اهمیت بیشتری پیدا کرد. در این دوره شبکه تیآرتی به عنوان ابزار شناخت چهره ترکیه به دنیا در دستور کار قرار گرفت و مفهوم دیپلماسی عمومی بیش از پیش خود را نشان داد. از آنجا که رویکرد سیاست خارجی اردوغان پس از دهه اول حاکمیت وی نگاه به شرق و بازگشت به سرزمین‌های اجدادی خود بود از رسانه به عنوان ابزاری برای نیل به این هدف و آماده‌سازی افکار عمومی استفاده کرد. در این راستا فیلم‌های تاریخی به خصوص فیلم‌های دوران عثمانی جایگاه ویژه‌ای در سیاست رسانه‌ای تیآرتی باز کرد. حتی این فیلم‌ها در برخی از کشورها مورد استقبال شدید جوامع آن‌ها قرار گرفت.
