چرا ناتو باید روی رابطه‌اش با ترکیه حساب کند؟!
اندیشکده زاویه – رصد: ترکیه همیشه دوست خوبی برای غرب نبوده است. اردوغان بارها از عضویت در ناتو به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف خودش استفاده کرده است؛ مثلاً در سال ۲۰۱۱ در لیبی، یا در موضوع پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو، مانع‌تراشی کرده است. این رفتارهای معامله‌گرانه احتمالاً تغییر نخواهد کرد. اما نکته مهم این است؛ ترکیه به توافق‌هایی که امضا کرده، وفادار مانده و قدرت سیاسی یا اقتصادی لازم را ندارد که بتواند به راحتی از توافقات خارج شود.
ربکا توماس در وب‌سایت اندیشکده «رند» نوشت: در حالی که اروپا سعی دارد وضعیت دفاعی‌اش را قوی‌تر کند، تمرکز اصلی‌اش بر روی تقویت صنعت نظامی داخلی است، پول زیادی برای تولیدات داخلی خرج می‌کند و موانع همکاری را کم می‌کند. این سرمایه‌گذاری داخلی مهم است، اما اروپا باید به دنبال هم‌پیمانانی فراتر از مرزهای خودش باشد. ترکیه یکی از شرکای مستقیم در این زمینه است.
ترکیه همیشه دوست خوبی برای غرب نبوده است. اردوغان بارها از عضویت در ناتو به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف خودش استفاده کرده است؛ مثلاً در سال ۲۰۱۱ در لیبی، یا در موضوع پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو، مانع‌تراشی کرده است. این رفتارهای معامله‌گرانه احتمالاً تغییر نخواهد کرد. اما نکته مهم این است؛ ترکیه به توافق‌هایی که امضا کرده، وفادار مانده و قدرت سیاسی یا اقتصادی لازم را ندارد که بتواند به راحتی از توافقات خارج شود.
علاوه بر این، منافع ژئوپولیتیکی اصلی ترکیه – و شاید دیدگاهش درباره ثبات جهانی – هنوز با ناتو هم‌راستا است. آنکارا نقش مهمی در حمایت از اوکراین بازی کرده، در طول سلاح‌های نظامی به اوکراین ارسال کرده و کنوانسیون مارنئو را نگه داشته است؛ که حرکت ناوگان روسیه را محدود می‌کند. ترکیه نسبت به روسیه که ریشه در قرن‌ها مناقشه و رقابت دارد، هنوز بر استراتژی‌های آن تاثیر می‌گذارد.
نکته مهم دیگر این است که هر عضو ناتو چیزهای خاص خودش را به ائتلاف می‌آورد و ترکیه هم استثنا نیست. ترکیه ظرفیت‌های نظامی خوبی از جمله صنعت دفاع قوی و توان دیپلماتیک فراتر از اروپا دارد. این کشور با داشتن دومین ارتش بزرگ ناتو، نقش مهمی در برابر مرزهای طولانی و حضور در مناطق استراتژیک دارد. ترکیه همچنین سابقه زیادی در جنگ‌های مدرن در دو دهه اخیر دارد و از این لحاظ دارای برتری عددی است.
صنعت دفاع ترکیه هم رشد قابل توجهی داشته است و از سال‌ها سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری بهره‌مند شده است. اگرچه تجهیزات نظامی ترکیه، مثل پهپاد Bayraktar TB2، چندان پیشرفته نیستند، اما در موضوعات عملی، کم هزینه و کارآمد هستند. موفقیت‌های اوکراین در میدان‌های نبرد با پهپادهای ترکیه نشان می‌دهد که در عصر امروزی، توان تولید انبوه و سریع، بسیار مهم است.
علاوه بر قابلیت‌های نظامی، ترکیه روابط دیپلماتیکی، فرهنگی و اقتصادی با آفریقا، خاورمیانه و آسیا دارد. برخلاف هم‌پیمانان اروپایی‌اش، آنکارا می‌تواند با رژیم‌هایی وارد تعامل شود که بروكسل و واشنگتن ترجیح می‌دهند از آن‌ها دوری کنند. مثلاً درباره منافع معدنی، انرژی، یا مقابله با نفوذ روسیه و چین، ترکیه می‌تواند پل ناتو به این مناطق باشد که اعتبار غرب در آنجا کم است.
برای عمیق‌تر کردن همکاری ناتو با ترکیه، باید دیدگاه‌ها تغییری پیدا کند. رهبران اروپا باید قبول کنند که ترکیه هرگز به آن شکل غرب‌گرا، ارزش‌مدار و دوست نخواهد شد که تصور می‌کردند. به جای آن، باید با ترکیه‌ای کار کنند که امروز وجود دارد؛ رابطه‌ای بر اساس منافع مشترک، نه بر اساس ایدئولوژی، منطقی‌تر است. ترکیه خودش را قدرت مستقلی می‌داند، نه عضوی فرعی در ناتو و همیشه مصالح خودش را در نظر می‌گیرد. ناتو باید راه‌هایی پیدا کند که این واقعیت را بهره‌برداری کند، نه مقاومت.
ترکیه به دنبال استقلال است، و این ممکن است برای رهبران ناتو ناامیدکننده باشد، اما این مسأله نشان می‌دهد که ترکیه احتمالاً تابع روسیه نخواهد شد. بهتر است ناتو در عوض، نقاط مشترک بین استقلال ترکیه و اهداف غربی را پیدا کند، مثلاً در مقابل نفوذ روسیه در دریای سیاه و سوریه.
یک مشکل بزرگ در رابطه با ترکیه، مسئله پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا است. هیچ‌کس واقعاً فکر نمی‌کند که ترکیه به اتحادیه بپیوندد، اما هیچ‌کس هم علناً اعتراف نمی‌کند. این وضعیت، رنجش و ناراحتی ایجاد می‌کند. بهتر است ناتو این واقعیت را قبول کند؛ آینده ترکیه در یک همکاری نزدیک و مستقل با اروپا است، شبیه سوئیس، نروژ، یا (به احتمال زیاد) انگلیس.
ترکیه دوست ایده‌آل نیست، اما در شرایط فعلی، متحد ایده‌آل ناتو نخواهد بود. عقب‌گردهای دموکراسی، نقض حقوق بشر، و روابط با روسیه، تنش‌هایی ایجاد می‌کند. ولی این کشور یکی از بازیگران حیاتی در مقابله با روسیه، تثبیت سوریه، و گسترش نفوذ ناتو است.
گفتگوهای ماه‌های گذشته درباره دفاع اروپا، که حضور ترکیه هم در آن بود، نشان می‌دهد روند رو به رشدی وجود دارد. حالا ناتو باید از این فرصت استفاده کند و رابطه‌اش با ترکیه را، نه به عنوان یک شریک سرباز زده، بلکه به عنوان عضو مهم و ضروری، بازتعریف کند.
ترجمه: برسام محمدی
